Jerzy Szaniawski - biografia, życiorys

Jerzy Szaniawski, znany dramaturg i eseista, miał wszelkie podstawy, aby już w młodości zapoznawać się z największą kulturą i sztuką. Jego dom był otwarty i często gościł takie sławy jak najsłynniejsza polska pisarka okresu realizmu Maria Konopnicka, nowelista Klemens Junosza czy publicysta i polityk Bolesław Wysłouch. Od dziecka Szaniawski miał więc kontakt z wierchuszką inteligencką Polski końca XIX i początków XX wieku. Działo się tak, gdyż jego ojciec pisał artykuły do „Przeglądu Tygodniowego” (jego pełna nazwa to „Przegląd Tygodniowy Życia Społecznego, Literatury i Sztuk Pięknych”), który zamieszczał polemiki, recenzje i artykuły naukowe.

Urodzony w 1886 roku, zakończył podstawową edukację, następnie uczęszczał do gimnazjum w Warszawie. Jednak wbrew przewidywaniom, kolejnym krokiem na drodze jego kształcenia nie były studia humanistyczne, ale przyrodnicze. Przez jakiś czas Szaniawski przebywał w Szwajcarii, a dokładnie w Lozannie. Po powrocie do kraju negatywnie odnosił się do inteligenckiego środowiska Warszawy. Nie chciał brać udziału w spotkaniach, balach czy wieczorkach poetyckich organizowanych przez najbardziej prominentnych członków elity artystycznej stolicy.

Mając dwadzieścia sześć lat zadebiutował w czasopiśmie „Kurier Warszawski”. W wieku trzydziestu jeden lat odniósł jeden z najbardziej spektakularnych sukcesów, gdyż jego sztuka „Murzyn” została wystawiona na deskach Teatru Starego. Pierwszoplanową rolę grała tam Irena Solska – popularna aktorka teatralna oraz muza m.in. Leona Wyczółkowskiego i Witkacego. Od czasu wystawienia sztuki Szaniawski stał się rozchwytywanym dramatopisarzem. Sukces zachęcił go tworzenia nie tylko dramatów – takich jak „Ptak”, „Lekkoduch” czy „Papierowy kochanek” – ale także powieści – „Miłość i rzeczy poważne”. Jego sztuki wystawiane były przez słynny teatr Juliusza Osterwy na Reducie. Coraz bardziej popularny w latach 30., przyciągał najsławniejszych aktorów, np. Kazimierza Junoszę-Stępowskiego oraz uzyskiwał liczne nagrody i wyróżnienia, a także prestiż wśród polskiej śmietanki artystycznej.

W czasie II wojny światowej Szaniawski aktywnie działał w ruchu oporu, a po jej zakończeniu pragnął nadal publikować. Jednak kulturalne wymogi Polski Ludowej sprzeciwiały się twórczości, której duch rozmijał się z socjalistycznym. Jako członek Polskiej Akademii Literatury musiał zadeklarować zorientowanie swojej twórczości na nurt socjalistyczny. Nie uczynił tego, więc została na niego nałożona kara w postaci zakazu drukowania swoich utworów w jakimkolwiek czasopiśmie. Wyjątek stanowił „Przekrój”, w którym jednak pozwolono mu publikować, ale akceptacja ta dotyczyła jedynie cyklu miniatur o profesorze Tutce, które cieszyły się dużą popularnością.

Okres socjalistyczny przeżywał bardzo ciężko. Pragnął odnowić dworek w Zegrzynku, w której to miejscowości się urodził, jednak w wyniku reformy rolnej, która miała miejsce w latach 50., jego ziemia została uszczuplona, a te skrawki, które pozostały, zostały obciążone tak dużymi opłatami, że Szaniawski z trudem się utrzymywał. Aby zarobić na swoje utrzymanie, był zmuszony sprzedawać wyhodowane przez siebie płody rolne. Kiedy represje związane z socjalizmem nieco ustały, Szaniawski próbował wrócić do świetności i napisał kilka sztuk, m.in. „Łuczniczkę”. Dzieła te odniosły umiarkowany sukces, a sam Szaniawski nie miał już szans na znalezienie się na szczycie rankingu dramaturgów polskich.

Kiedy umiera gospodyni i wieloletnia przyjaciółka Szaniawskiego, która pomagała mu utrzymywać dworek w Zegrzynku, aktor podupada na zdrowiu, gdyż sam nie jest w stanie poradzić sobie z posiadłością i niechętnymi sąsiadami. Żeni się co prawda z Anitą Szatkowską, jednak małżeństwo to nie należało do udanych.

Dramatopisarz umarł w 1970 roku, siedem lat później spłonął dworek w Zegrzynku, a wraz z nim liczne nieopublikowane rękopisy Szaniawskiego.