Olga Tokarczuk „Prawiek i inne czasy” - motyw i znaczenie czasu w powieści

Książka „Prawiek i inne czasy”, wydana w 1996 roku, przyniosła Oldze Tokarczuk rozgłos i sympatię czytelników. Chociaż pisarka miała dopiero udowodnić, jak bliskie jest jej pisanie o tym wszystkim, co przekracza możliwości ludzkiego rozumu, już tą pozycją zdobyła uznanie w Polsce i na świecie.

W „Prawieku” Tokarczuk przedstawia rzeczywistość w sposób zmitologizowany. Tworzy własny mit, który jest bardzo rozbudowany, scala wszystkie wydarzenia i postacie. Akcja powieści rozgrywa się w małej, odciętej od świata wiosce, umiejscowionej w środku Polski. Miejscowość graniczy z rzekami oraz z Lasem, który symbolizuje przestrzeń nierzeczywistą, naznaczoną istnieniem stworzeń baśniowych. Wstępu do miejsca zwanego Prawiekiem bronią nie tylko nieznane tereny, ale także Archaniołowie.

Czas pełni w powieści bardzo ważną rolę. W Prawieku czas płynie inaczej, czas jest mitologiczny. Znajdujemy w powieści odwołania do historycznych wydarzeń, które miały miejsce na przestrzeni niemalże jednego stulecia, jednak rytm pór roku i pór dnia odgrywa w życiu bohaterów ważniejszą rolę (jest to czas cykliczny, zależny od rytmu natury).

Tokarczuk podzieliła powieść na 83 rozdziały. Każdy z rozdziałów rozpoczyna słowo czas. Czas w tej powieści jest mierzony na bardzo wiele sposobów: występuje czas mierzony kalendarzem gregoriańskim (wszak sporadycznie pojawiają się daty), czas mierzony życiem i spostrzeżeniami bohatera (losy Kłoski), czas biblijny (sparafrazowanie kosmogonii biblijnej), wreszcie wspomniany już przeze mnie czas mitologiczny, w którym nikt nie odmierza mijających dni, miesięcy czy lat.

Należy zwrócić uwagę również na nazwę tytułowej miejscowości. Prawiek to złożenie dwóch słów: „wiek” – odnoszące się do okresu stu lat oraz „pra” – sugerujące, że coś lub ktoś jest starszy. Zlepienie tych słów sprawia, że otrzymujemy zagadkową nazwę, która wiedzie nasze rozumowanie ku konkluzji, iż Prawiek jest wieczny i niezmienny.

Uwagę przykuwa także tytuł powieści, który nie jest przypadkowy. Tokarczuk daje czytelnikowi do zrozumienia, że rola czasu jest niebagatelna (przypomina później o tym na początku każdego fragmentu). Użyte w tytule sformułowanie: „Prawiek i inne czasy” pokazuje, że Prawiek to miejsce specyficzne, miejsce, w którym czas płynie inaczej.