Wisława Szymborska „Koniec i początek” - interpretacja i analiza wiersza

Utwór Szymborskiej „Koniec i początek” napisany jest wierszem wolnym, nierymowanym, podzielonym na dziesięć strof.

W charakterystycznym dla poetki tonie filozoficznym wiersz mówi o nastawieniu człowieka do zmian, zachodzących po wielkich wydarzeniach historycznych, takich jak wojna.

Szymborska subtelnie wykpiwa ludzką kondycję, która od zawsze pociągała go w kierunku łatwiejszego rozwiązania, w tym wypadku zapomnienia.

Początkowe strofy wiersza opisują najczęściej pomijane realia rzeczywistości powojennej. Mówią o bezimiennych ludziach, którzy po każdej wojnie muszą skądś się pojawić i przywrócić porządek. Muszą posprzątać gruzy, odbudować mury, wywieźć i pogrzebać trupy. Muszą, ponieważ zwyczajnie nie mają innego wyjścia. Nikt ich do tej pracy nie zmusza; zdają sobie jednak sprawę, że musi ona zostać wykonana i że nikt ich od niej nie wyręczy. Odbudowa zajmie im długie lata, w przeciwieństwie do sekund, które potrzebne były do zniszczenia ich życia w trakcie wojny.

Ludzie ci są pomijani w podręcznikach historii. Są bezimienni, ponieważ rzeczywistość powojenna nie jest już dla nikogo interesująca. Co najwyżej mogą oni porozmawiać o swoich przejściach między sobą, jako grupka ocalałych z rzezi, lecz nikt inny nie zrozumie, o czym mówią.

Kiedy uda im się doprowadzić życie do ładu, jeszcze trudniej będzie przekazać prawdę przyszłym pokoleniom. Kiedy na miejscu ruin postawione zostaną nowe, ładne domy, nikt nie będzie pamiętał  o dziejach przeszłości. Dowody tej przeszłości już dawno zostały przecież wyniesione na śmietnik.

Jednak przesłanie wiersza wydaje się zgoła inne, niż tylko wytknięcie rodzajowi ludzkiemu jego niestałości i zdolności do zapominania. Wydaje się, że zdolność ta jest nam potrzebna, by móc ruszyć naprzód i potrafić ufnie patrzeć w przyszłość. Jak pisze autorka: „W trawie, która porosła przyczyny i skutki, / musi ktoś sobie leżeć z kłosem w zębach / i gapić się na chmury”.