„Granica” jako powieść społeczno-obyczajowa - Zofia Nałkowska „Granica”

Powieść Zofii Nałkowskiej „Granica” to powieść społeczno-obyczajowa. Autorka przedstawiła przede wszystkim przekrój klas społecznych istniejących wówczas w Polsce. W utworze poznajemy mieszczan (Cecylia Kolichowska), ziemian (Ziembiewiczowie), bogaczy (Tczewscy) oraz biedotę (Justyna i jej matka). Każda z tych warstw pokazana została z różnych stron.

Społeczeństwo jest podzielone pod każdym względem. Bohaterów różni przede wszystkim status majątkowy, ale także obyczaje, sposób mówienia i zachowania się. Klasy nie mają szansy się między sobą porozumieć. Podobnie nie jest możliwe, żeby warstwy te się przenikały. Romans Zenona z pochodzącą z biedoty Justyną uznawany był za skandal społeczny i obyczajowy. Dlatego właśnie zmusił dziewczynę do usunięcia ciąży. Dziecko ze służącą byłoby plamą na jego honorze, a przede wszystkim wizerunku. Ludzie biedniejsi mają swoje miejsce w hierarchii społecznej. To uniemożliwia im wybicie się do wyższej warstwy społeczeństwa. Pewne przyzwyczajenia i tradycje posiada się od urodzenia.

Na początku powieści Nałkowskiej dowiadujemy się, co się stało w wyniku splotu wielu zdarzeń. Wiemy już jak zakończyła się historia Zenona i Justyny, ważne są jednak powody zaistnienia takiej sytuacji. Autorka stopniowo wyjaśnia przyczyny wydarzenia. Dokonuje tego poprzez wnikliwą analizę psychiki postaci oraz wydarzeń, które pośrednio miały wpływ życie głównych bohaterów. Istotny jest fakt, że problemy pokazane są z różnych punktów widzenia. Postępowania bohaterów nie ocenia tylko jedna osoba; wydarzenia analizowane są przez różne postacie. Wszystko to oznacza, że pytania postawione w powieści pozostają bez odpowiedzi. To jest zadanie dla czytelnika, któremu autorka proponuje refleksje na tematy poruszone w powieści.

Z uwagi na to, że „Granica” jest powieścią społeczno-obyczajową, bohaterami są przedstawiciele różnych warstw społecznych. Każda warstwa społeczna charakteryzuje się jednak innymi zachowaniami oraz zwyczajami. Indywidualizacja postaci ma miejsce dlatego, by po. Na podstawie natomiast zachowania jednej osoby można  ocenić grupę społeczną.