Maria Konopnicka „Mendel Gdański” - bohaterowie. Charakterystyka

Głównym bohaterem noweli jest tytułowy Mendel Gdański. Pochodzi co prawda z rodziny żydowskiej, ale jego domem, ojczyzną i jedynym miejscem na ziemi, które zna i kocha jest Polska. Ma 67 lat i od zawsze cieszył się doskonałymi relacjami ze swoimi sąsiadami. Mendel prowadząc zakład introligatorski, pracuje uczciwie na utrzymanie siebie i swego jedynego wnuka, Kubusia, syna jego córki. Jest bardzo szanowany przez wszystkich za swą dobroć, spokojne usposobienie i życzliwość wobec wszystkich. Starzec jednak zostaje przez tłum miejski, który w ślepej furii prze, by pozbyć się Żydów, odarty ze wszelkich złudzeń, że jest jednym z nich. 

Czujący się Polakiem, który serce oddał temu krajowi, zostaje na zawsze głęboko zraniony i jego miłość do duchowej ojczyzny umiera. Mendel Gdański jest człowiekiem bardzo dumnym i odważnym. Nie ukrywa swego pochodzenia w obawie przed bandytami, którzy mogą zrobić krzywdę jemu lub Kubie. Wnukowi, który uciekał przez chuliganem drwiącym z jego żydostwa, tłumaczy, żeby wysoko nosił głowę i za nic nie wstydził tego kim jest. 

Kuba jest wnuczkiem Mendla i uczniem szkoły w miasteczku. Jest spokojnym i dobrym dzieckiem. Bardzo kocha dziadka, który jest jedynym jego opiekunem i cała rodziną. Od starca uczy się samych wartościowych rzeczy. Jednak zaczynają go spotykać przykrości ze strony rówieśników. Słowem i czynem zostaje brutalnie potraktowany przez chłopca, któremu nie podoba się, że pochodzi z rodziny żydowskiej. To wielka przykrość i cierpienie dla niewinnego chłopca. 

Zegarmistrz to jeden z sąsiadów Mendla, który swój zakład prowadzi obok introligatorni Żyda. Mimo iż nie bierze udziału w agresji tłumu, to jednak okazuje się, że nie jest wcale lepszy od tej zezwierzęconej hordy. Nie traktuje Mendla jako prawdziwego obywatela polskiego, ale obcego, który nie może rościć sobie prawa do nazywania siebie Polakiem. Wytyka starcowi stereotypowe przywary żydowskie, jak chytrość, spryt, interesowność, które nijak się mają do rzeczywistości.

Student jest jednym z niewielu, którzy stoją po stronie niewinnego człowieka. Jako przyszły inteligent jest doskonałym przedstawicielem tej klasy społecznej. Nie tylko nie podziela nastrojów antysemickich, które panoszą się w mieście, ale i śmiało staje w bezpośredniej obronie Żyda, zasłaniając go własną piersią, czym udowadnia swą mądrość i dobroć. Gdy Kubuś zostaje trafiony kamieniem, zostaje przy dziecku i opiekuje nim, widząc, że Mendel po całym zajściu również został ciężko ranny, tyle że duchowo.