William Szekspir „Hamlet” - Motyw szaleństwa w „Hamlecie” - opracowanie

„Mówią, że sowa była córką piekarza” - to słynne słowa Ofelii świadczące o jej szaleństwie. Ofelia popada w obłęd, kiedy już nie może udźwignąć ciężaru winy ani pojąć tego, co się wokół niej dzieje. Ofelia jest młodą dziewczyną, córką królewskiego dostojnika, zakochaną w księciu Hamlecie. Jej świat jest prosty - zakłada, że ludzie są dobrzy, a miłość szlachetna. Przyszłość widzi w jasnych barwach. Jednak taka wizja rzeczywistości musi w końcu legnąć w gruzach. Ufna Ofelia zmuszona jest do kłamstw i udawania. Jej ojciec manipuluje nią zgodnie ze swymi interesami, a w końcu każe jej wierzyć, że jest przyczyną choroby Hamleta.

Uczucie, o którym Ofelia myśli, że jest czyste i szlachetne, staje się przedmiotem manipulacji jej ojca. Rozmowy z ukochanym są podsłuchiwane, korespondencja czytana, a ona sama instruowana, jak powinna się zachowywać. Dla wrażliwej, ufnej Ofelii to za wiele. Czarę goryczy przepełnia zachowanie Hamleta, obce i okrutne. Ofelia popada w rozpacz, a potem w obłęd, który w końcu prowadzi ją do śmierci. Jej szaleństwo jest prawdziwe, wynika z sytuacji, która ją przerasta.

Szaleństwo Hamleta ma podobne podłoże, ale okazuje się maską. Hamlet udaje szaleńca, by móc działać rozważnie. Po śmierci swojego ojca znajduje się w bardzo trudnym położeniu. Jego refleksyjna natura każe mu szukać w świecie porządku, a odnajduje wyłącznie chaos i sprzeczności. Osierocony przez ojca czuje się coraz bardziej samotny. Odsuwa się od matki, którą oskarża o zdradę pamięci ojca. Nie ufa Ofelii wiedząc, że jest pod wpływem swojego ojca, że nie jest z nim szczera. Widzi dwulicowość dworzan, którzy pod płaszczykiem uprzejmości czyhają na jego potknięcia.

Dla Hamleta świat jest sceną, na której ludzie odgrywają swoje role. Ma poczucie, że w jego otoczeniu nikt nie jest szczery, że każdy zabiega o swoje interesy. Przyjaźń  i miłość to puste słowa. Hamlet czuje się osamotniony i oszukany. Jego też ogarnia rozpacz, ale się jej nie poddaje. Poczucie obowiązku wobec zmarłego ojca każe mu działać. Dlatego postanawia wziąć udział w tej farsie, jaką jest życie i odegrać swoją rolę. Szaleństwo jest właśnie jego rolą. Daje mu szersze pole działania, szaleńcy mogą więcej i nikt nie traktuje ich poważnie. Nieszczęśliwa miłość do Ofelii, która faktycznie przysporzyła mu cierpienia, teraz służy za wiarygodny pretekst.

Wybierając rolę szaleńca, Hamlet chce uniknąć narzucenia mu innej roli z zewnątrz. Nie chce, by nim manipulowano, woli grać według własnego scenariusza. I robi to doskonale, wszyscy, nawet Ofelia, są skłonni mu wierzyć. Udawany obłęd daje Hamletowi wolność w świecie obłudy. Kryjąc się za szaleństwem, może unikać odpowiedzi na trudne pytania, może chwytać swych rozmówców za słowa, wreszcie sam może stawiać niewygodne pytania.  Zachowując się nielogicznie - mówiąc w sposób tajemniczy, zwodzi swoich „opiekunów” nasłanych przez króla; sami nie wiedzą, co o nim myśleć. Tylko Horacy zna prawdę, bowiem wyłącznie z nim Hamlet jest szczery.

Szaleństwo Hamleta pozwala też przedstawić pewien paradoks - Hamlet jako jedyny jest szczery. On gra, ale jego gra jest świadoma, pozostali udają, ale robią to od tak dawna, że zapominają, kim są w rzeczywistości. Pomimo maski Hamlet pozostaje sobą. Jego słowa z pozoru są tylko głupim gadaniem szaleńca. Kiedy na pytanie Poloniusza, co czyta, Hamlet odpowiada: „słowa, słowa, słowa...”, tamten przypisuje to obłędowi księcia. Kiedy mówi do siebie, nikt nie posądza go o głęboką zadumę nad życiem. Dla postaci dramatu jego monologi są tylko dowodem na jego szaleństwo. Takie postępowanie sprawia, że inni zaczynają czuć się niepewnie. Hamlet staje się nieprzewidywalny, burzy dotychczasowy porządek. Niepokój, który wywołuje, jest jego bronią. Niestety niewiele może już zdziałać.