Owidiusz - biografia, życiorys

Wymieniając najsławniejszych twórców starożytnego Rzymu, jedno z pierwszych miejsc przypaść musi Owidiuszowi, a dokładnie – Publiusowi Ovidiusowi Naso; bo tak brzmiało jego pełne nazwisko. Był on jednym z najwybitniejszych twórców elegii, a więc mistrzem wierszy o tematyce refleksyjnej i egzystencjalnej. Był także niezrównany, jeśli chodzi o utwory o tematyce miłosnej.

Chociaż artysta żył na przełomie I w. p.n.e. i I w. n.e., wiemy o nim dosyć dużo. To zasługa zarówno dziejopisarzy, retorów i filozofów – takich jak Seneka i Kwintylian – którzy skrupulatnie notowali ważniejsze fakty z życia poety, ale także zasługa samego Owidiusza, chętnie i otwarcie opowiadającego w swoich wierszach o sobie.

Owidiusz miał wspaniałe warunki, aby zostać sławnym pisarzem. Pochodził z zamożnej i utytułowanej rodziny, kształcił się u znakomitych retorów – Aureliusza Fuskusa i Marka Porcjusza, którzy przekazali mu niezbędne wiadomości z zakresu retoryki, filozofii oraz literatury. Seneka wspomina, że artysta miał być najpierw prawnikiem, do czego nakłaniał go ojciec, jednak Owidiusz wolał iść ścieżką literacką. Po śmierci swojego brata, z którym studiował, zdecydował się przenieść do Aten i tam kontynuować naukę. Później podróżował także po Sycylii oraz Azji Mniejszej, imając się prac na pomniejszych stanowiskach urzędniczych, jednak nie przynosiły mu one satysfakcji ku wielkiemu niezadowoleniu ojca.

Owidiusz zaczął się w tym czasie zapoznawać z wybitnymi przedstawicielami literackimi ówczesnej epoki, m.in. z Horacym, znał też Wergiliusza oraz Tibullusa. Jego mowy, które wygłaszał od osiemnastego roku życia, cieszyły się dużą popularnością. Poeta sukcesywnie zapewniał sobie chwałę wśród potomnych. Naukowcy cały czas próbują ustalić chronologię dzieł napisanych przez Owidiusza, jednak nie zawsze jest to możliwe. Z pewnością artysta pisał jakieś wprawki literackie od wczesnej młodości, jednak za pierwsze poważne dzieło uważa się „Heroidy”, czyli elegie miłosne w formie wymyślonych listów, jakie mogłyby pisać do swych ukochanych bohaterki mitów, np. Penelopa do Odyseusza.

Pośród innych prac – takich jak „Medea” czy erotyki – napisał Owidiusz jedno ze swoich najsłynniejszych dzieł, mianowicie „Sztukę kochania”. Opublikował ją w czasie niezbyt sprzyjającym tego typu wydawnictwom, gdyż panujący wtedy cesarz August promował politykę moralności i skromnych obyczajów.

„Sztuka kochania” składa się z trzech części, z których każda opowiada o innym aspekcie miłości. Pierwsza pełna jest rad dla mężczyzn, w jaki sposób można skłonić ku sobie kobietę, druga mówi o sytuacji, kiedy para jest już w związku udzielając wskazówek, w jaki sposób sprawić, by był on szczęśliwy, trzecia część natomiast przeznaczona jest dla kobiet i mówi o tym, co trzeba zrobić, by mężczyzna dobrze czuł się w związku. Dość odważna jak na ówczesne czasy, książka stała się dla jednych sensacją, dla innych zgorszeniem. Fakt pozostaje jednak faktem – Owidiusz kwestię miłości potraktował z przymrużeniem oka i dużą dozą humoru. Lektura skrzy się dowcipem oraz inteligencją i po tylu wiekach od jej napisania nie straciła swojej świeżości i błyskotliwości przekazu. Niejakim uzupełnieniem „Sztuki kochania” było z kolei „Lekarstwo na miłość” – praktyczny poradnik, jak się odkochać.

W 8 r. n.e. pojawiły się „Metamorfozy” – wielkie dzieło epickie czerpiące z mitologii i ukazujące etapy stworzenia świata. Składa się ono z piętnastu ksiąg i porusza tematykę około dwustu pięćdziesięciu mitów. Rozpoczyna się od kosmogonii, a więc ukształtowania kuli ziemskiej, słońca, księżyca i gwiazd, później przechodzi do tematyki dotyczącej stricte Ziemi, by opowiadać, w jaki sposób i w jakiej kolejności pojawiały się rośliny, zwierzęta i wreszcie człowiek. Tematyka ta stanowi treść pierwszej księgi. Druga zawiera natomiast mity okresu Herkulesa, trzecia – mity trojańskie oraz italo-rzymskie.

Odróżnia się „Przemiany” Owidiusza od innych dzieł podejmujących podobny temat, gdyż żadne inne dzieło nie trzyma się tak ściśle wyznaczonej linii konstrukcyjnej, a więc głównego wątku, który stanowią właśnie tytułowe metamorfozy. Z tego względu dzieło Owidiusza uznawane jest za unikatowe i niepowtarzalne.

Dalsze koleje losu pisarza były tragiczne. Z bliżej niewyjaśnionych przyczyn został on skazany na wygnanie do Tomis nad Morzem Czarnym, gdzie cierpiał samotność i wyobcowanie. Był bardzo nieszczęśliwy, gdyż został rozdzielony ze swoimi najbliższymi oraz pozbawiony towarzystwa, w którym mógł rozwijać swoje zainteresowania i pasje, dyskutować i cieszyć się wymianą myśli. Cierpienie skłoniło go do kontynuowania twórczości. W tym okresie napisał „Żale” – w czterech księgach opisywał swoje smutki i rozczarowania przeżywaną sytuacją. Znane są także elegie pt.: „Listy znad Morza Czarnego” o podobnej tematyce. Owidiusz niestety umiera na zesłaniu nie odwiedziwszy już nigdy Rzymu.

Innym jego ważnym dziełem jest także „Fasti”, czyli kalendarz poetycki, którego pisarz nigdy nie zdołał ukończyć. W założeniu miał on przedstawiać wszystkie miesiące w roku z objaśnieniami dotyczącymi znaczenia, pochodzenia i wagi świąt zawartych w owym kalendarzu, jednak faktycznie istnieje tylko sześć ksiąg obejmujących miesiące od stycznia do czerwca.

Owidiusz jest niewątpliwie postacią godną uwagi oraz pisarzem wybitnym, na twórczości którego wzorowało się wiele późniejszych pokoleń.