Bolesław Prus „Antek” - streszczenie skrótowe

„Antek” Bolesława Prusa to pozytywistyczna nowela podejmująca problematykę bytowania chłopskich dzieci w XIX w. Jest to historia kilkunastoletniego chłopca, który pomimo swoich intelektualnych predyspozycji pozbawiony został szansy na zrealizowanie własnych marzeń. To również zatrważający obraz wsi polskiej zamieszkiwanej przez nieoświeconych, zabobonnych i ubogich ludzi.

Akcja utworu rozgrywa się w dziewiętnastowiecznej wsi leżącej w niewielkiej dolinie nad Wisłą. Głównym bohaterem noweli jest tytułowy Antek. Poznajemy chłopca już na początku utworu. Przez pierwsze dwa lata życia chłopiec spał w ,,niemalowanej kołysce”, którą później musiał odstąpić młodszej siostrze, Rozalce. Był bardzo żywym dzieckiem, ciekawym świata i nowości. W wieku pięciu lat wypasał już bydło. Nie wykonywał jednak tego zadania sumiennie, bardziej interesował go tajemniczy wiatrak znajdujący się po drugiej stronie Wisły. Zafascynował chłopca tak bardzo, że o niczym innym nie potrafił myśleć. Całymi dniami siedział i strugał swoje wiatraki.

Gdy miał dziesięć lat, Rozalia ciężko zachorowała. Matka chłopca wezwała znaną wiejską znachorkę, by uzdrowiła dziewczynkę. Ta nakazała włożyć Rozalię do pieca, by się wygrzała i by choroba z niej „wyszła”. Po chwili dziewczynka zaduszona dymem i na półzwęglona została wyciągnięta z pieca. Znachorka tłumaczyła zrozpaczonej matce, że: „(...) to przecie z mocy boskiej”.

Antek nie garnął się do pracy w gospodarstwie, więc matka za radą starego kuma Andrzeja postanowiła oddać go do szkoły. Zaniosła nauczycielowi ostatnie grosze i posłała syna na nauki. Chłopak miał nadzieję, że dowie się w końcu, jak robi się wiatraki. Niestety w szkole nie uczono o tym. Już na pierwszej lekcji Antek dostał lanie od nauczyciela za rzekome przedrzeźnianie go. Sytuacja powtarzała się kilkakrotnie do czasu, aż trzeba było zapłacić po raz kolejny za naukę i chłopak został wydalony ze szkoły.

Antek powrócił więc do swojego ulubionego zajęcia, czyli – do strugania wiatraków. W chacie panowała bieda, matka chłopca nie radziła sobie sama z gospodarstwem, a syn nie garnął się do żadnej pracy. Postanowiono więc oddać go na sześć lat na naukę fachu do kowala. Chłopak był bardzo silny i zdolny, szybko się uczył, był bystry i inteligentny. To stało się przyczyną końca jego terminowania w kuźni. Kowal bał się bowiem, że chłopak będzie wykonywał pracę rzetelniej aniżeli on i przez to straci klientów, dlatego zawsze dbał, by chłopcy „zbyt prędko nie wyuczyli się kunsztu”. Gdy zobaczył, że Antek jest zdolnym samoukiem, odsunął go od wszelkich prac. Chłopak postanowił powrócić do domu.

Zmężniał, wyrósł, zdobył doświadczenie. Wszystkie panny we wsi podziwiały jego urodę, ten jednak wpatrzony był tylko w swoje wiatraki: „(...) u niego więcej jeszcze znaczył dobry pilnik aniżeli najładniejsza kobieta”. Ta sytuacja uległa zmianie, gdy we wsi pojawiła się nowa żona wójta. Jej uroda oczarowała chłopca. Całymi dniami rozmyślał o pięknej wójtowej, wystrugał nawet dla niej śliczny krzyżyk z drewna, jednak nie miał odwagi, by go wręczyć swojej ukochanej.

Antek był zmuszony opuścić rodzinną wieś, nie mógł być dłużej ciężarem dla przymierającej głodem rodziny. Chciał odciążyć biedną matkę i pod naciskiem Andrzeja pewnej niedzieli opuścił wieś. Krzyżyk powiesił w kościele, na ławce, w której siedziała wójtowa: „(...) W tej chwili ofiarował Bogu drewniany krzyżyk, a razem z nim swoją tajemną miłość i niepewną przyszłość”. Nie znamy dalszych losów chłopca, narrator ma jednak nadzieję, że spotka on na swojej drodze ludzi, którzy podadzą mu pomocną dłoń.

Ta krótka nowela ukazuje zmagania zdolnego dziecka, które za wszelką cenę chce zrealizować swoje marzenia, które jest ciekawe świata, nowości, utalentowane, a które z każdej strony napotyka rozmaite przeszkody – przede wszystkim natury materialnej. Ówczesne realia nie pozwalały na rozwój intelektualny, nie dawały szansy edukacji biednym, wiejskim dzieciom. Prus apeluje do odbiorców, by nie pozostawali głusi na potrzeby najniższych warstw społecznych, nie pomijali ubogich ludzi, bo wśród nich mogą kryć się utalentowane dzieci, którym trzeba tylko dać szansę i wskazać właściwą drogę postępowania.