Jarosław Iwaszkiewicz „Matka Joanna od aniołów” - charakterystyka postaci

Głównymi postaciami opowiadania Iwaszkiewicza są ksiądz Józef Suryn i tytułowa matka Joanna.

Ksiądz Suryn jest człowiekiem, który znalazł się w bardzo nietypowej sytuacji. Ma za zadanie odprawić egzorcyzmy celem wypędzenia demonów, nawiedzających klasztor w miejscowości Ludyń. Postanawia podjąć się tej misji, ponieważ głęboko wierzy we wszechmoc i pomoc Boga.

Postać księdza jawi się przede wszystkim jako człowiek, który sam sobie zadaje trudne pytania natury filozoficznej i światopoglądowej. Bardzo chce - zarówno wobec ludzi jak i samego siebie - wydawać się człowiekiem bożym, silnym za sprawą swojej wiary. Jest on głęboko przejęty problemem istnienia zła w świecie, nie zdając sobie sprawy z faktu, że jest ono nieodłączną częścią istoty ludzkiej. Jest w pewnym sensie bardzo naiwny; nie zna prawideł, rządzących życiem. Źle interpretuje własne uczucia, dlatego nie rozpoznaje miłości i pożądania, które zaczyna w końcu odczuwać do matki Joanny. W swoim zaślepieniu chce za wszelką cenę uczynić z niej świętą - chce wziąć na siebie jej opętanie, czyni z siebie ofiarę dla demonów. Efektem tego wyrzeczenia staje się jego potworna zbrodnia - morderstwo na dwóch młodych chłopcach. Ksiądz Suryn nie dostrzega, że zło od zawsze drzemało w człowieku  i że tak naprawdę do popełnienia grzechu nie potrzeba być opętanym przez demony. Jest on postacią bardzo tragiczną - morderstwo popełnia w jakimś sensie nieświadomie, niejako w dobrej wierze, lecz nie zmienia to faktu, iż jest to czyn niewytłumaczalny i  niewybaczalny.

Matka Joanna jest postacią złożoną i dwubiegunową. Jest zakonnicą, która ślubowała pokorę i której codziennością jest uniżona służba Bogu. Jednocześnie cechuje ją pragnienie wyróżnienia się z tłumu i wielka próżność. Jej zachowanie jest bardzo zbliżone do światopoglądu typowego bohatera romantycznego: cechuje ją przeświadczenie o własnej wyjątkowości i kult jednostki wybitnej. Jej opętanie zdaje się być rezultatem właśnie owego pragnienia wybicia się ponad przeciętność (sam fakt opętania zostaje przecież zakwestionowany). Można stwierdzić, że prawdziwym demonem, mającym nad nią władanie, jest właśnie pycha i próżność, popychające ją do konkretnych działań i zachowań. Matka Joanna nie życzy sobie wyzdrowienia, ponieważ równałoby się ono ze zrównaniem jej z tłumem. Jej pragnienie bycia kimś więcej gubi nie tylko ją, lecz i pragnącego jej pomóc księdza Suryna. Matka Joanna staje się katalizatorem jego grzechu.