Definicja mitu - Podział mitów (rodzaje mitów i przykłady)

Od zarania wieków ludzie zastanawiali się nad sensem własnej egzystencji, w jakim celu żyją, czy warto się trudzić, czy istnieje jakaś wyższa – aniżeli ziemska – siła, która kieruje ich losem? Ktoś kiedyś powiedział, że gdyby Bóg nie istniał, ludzie na pewno by go sobie stworzyli Jest w tym stwierdzeniu wiele prawdy, bo niewątpliwie każdy z nas potrzebuje nadziei płynącej z przekonania, że jest ktoś, kto czuwa nad nami, kto się o nas troszczy i komu możemy zawierzyć swoje żale. Również starożytny człowiek poszukiwał takiego oparcia, a znalazł je na Olimpie, zamieszkanym przez wielobarwną grupę bogów i bogiń.

Do udzielania informacji o życiu bogów, ich przymiotach, sile i czynach służyły przekazywane – na początku ustnie a z czasem utrwalane pisemnie – opowieści, zwane później mitami. Mit stał się więc główną formą podawczą o charakterze sakralnym. Tłumaczył podstawowe prawa rządzące światem i przyrodą, pochodzenie człowieka, powstanie świata, sens i porządek życia, ugruntowywał zachowania oraz więzi społeczne. Zwykło się wskazywać trzy podstawowe funkcje mitów.

Ze względu na to, że dzięki nim interpretowano dane zjawiska zachodzące w świecie i w naturze, mówi się o ich poznawczej funkcji. Mity stanowią fundament dla wierzeń i przekonań religijnych, poza tym wprowadzają kult różnych bóstw, a tym samym określoną obrzędowość, dlatego pełnią również funkcje światopoglądową oraz sakralną. Możemy więc podać – za „Słownikiem terminów literackich” PWN – następującą definicję mitu: „jest to opowieść o wierzeniach danej społeczności, ukształtowana tak, aby mogła być przesłaniem moralnym lub przekazem określonego sensu (...)”. Mity bardzo często posługują się symbolem i alegorią, nie wyrażają swoich treści wprost. Powszechny jest w nich zabieg personifikacji bóstw i obdarzanie ich określonymi atrybutami.

Mity, ze względu na tematykę dzielimy na cztery grupy. Pierwszą stanowią mity teogoniczne (z grec. theos – bóg, gignomai – staje się). Tłumaczą one powstanie bogów, opowiadają o ich narodzinach. Przykładem może być tutaj opowieść o Atenie, która wyskoczyła z głowy Zeusa. Drugą grupę stanowią tak zwane mity kosmogoniczne (z grec. kosmos – świat) dotyczące powstania świata. Wyróżnia się również mity antropogeniczne (z grec. atropos – człowiek) i, jak sama nazwa wskazuje, traktują one o początkach i stworzeniu człowieka. W mitologii greckiej przykładem takiej opowieści jest historia Prometeusza, który ulepił człowieka z gliny zmieszanej ze swoimi łzami. Ostatnią grupę stanowią mity genealogiczne i dotyczą one pokoleń bohaterów oraz zwykłych ludzi. Są to opowieści o całych rodach, np. historia Labdakidów czy Lajosa i Jokasty itp. Zbiory mitów określa się mianem mitologii, najbardziej znaną na rodzimym gruncie mitologią, jest ta autorstwa Jana Parandowskiego.