Henryk Sienkiewicz „Latarnik” - opracowanie utworu

Tęsknota do ojczyzny może być uczuciem niewyobrażalnie przygnębiającym. Szczególnie potężna staje się ona w samotności, kiedy w pobliżu nie ma nikogo, z kim można byłoby zamienić słowo. Człowiek zostaje wtedy tylko ze swoimi myślami, które zmierzają w stronę opuszczonej ziemi. Doświadczenie takie przypadło w udziale wielu bohaterom literackim. Jednym z nich był Skawiński – postać występująca w „Latarniku” Henryka Sienkiewicza.

Inspiracją, która skłoniła autora trylogii do stworzenia tego dzieła, były autentyczne wydarzenia. Zostały one opisane przez Juliana Horaina (publicystę przebywającego w Ameryce po powstaniu listopadowym). Opowiedział on w niej historię Polaka o nazwisku Siellawa. Mężczyzna zaniedbał pełnione przezeń obowiązki latarnika, gdyż zaczytywał się w książce „Murdelio” (romans fantastyczny z elementami powieści grozy) Zygmunta Kaczkowskiego.

„Latarnik” to niedługa nowela, której głównym bohaterem jest Skawiński. Człowiek ten urodził się w Polsce, jednak jego burzliwe życie odłączyło go od ojczyzny. Brał udział m. in. w powstaniu listopadowym (1830 r.) oraz wojnie secesyjnej (1861–1865). Na starość poszukiwał stabilności, miejsca w którym mógłby odpocząć. Takim budynkiem okazała się latarnia, gdzie bohater w samotności miał wypełniać swoje obowiązki. Czas umilał sobie lekturami. W szczególny sposób zafascynował go „Pan Tadeusz” – dzieło Mickiewicza, przenoszące Skawińskiego na obszar dawno opuszczonej ojczyzny. Zagłębienie się w utworze jednego z wieszczów doprowadziło do tego, że latarnik zapadł w sen i zapomniał rozświetlić morską przestrzeń. Skutkiem tego było rozbicie się jednej z łodzi. Na szczęście nikt nie zginął, dzięki czemu Skawiński nie stanął przed sądem.

Jak łatwo się domyśleć, akcja dzieła toczy się w czasach współczesnych autorowi – w XIX w. Jej miejscem jest wyspa niedaleko Aspinwall, które znajduje się w pobliżu Panamy. Jedynymi towarzyszami głównego bohatera, nie licząc odwiedzającego go Johnsa, były mewy. Roztaczający się wokół krajobraz zupełnie nie przypominał rodzinnego kraju Skawińskiego. Wszystko to powodowało, że jego wyobcowanie stawało się coraz silniejsze.

Dzieło Sienkiewicza, co charakterystyczne dla noweli, oparte jest na jednym wątku. Rozpoczyna się ekspozycją (wprowadzeniem), która zapoznaje czytelnika z historią głównego bohatera oraz z przyczynami jego zatrudnienia w latarni morskiej. Akcja zawiązuje się w momencie, gdy Skawiński otrzymuje paczkę z polskimi książkami. Następnym punktem jest kulminacja, podczas której mężczyzna śniący o rodzinnym krajobrazie zapomina zapalić latarnię. Rozwiązaniem jest opuszczenie przez Skawińskiego wyspy. Artyzm utworu opiera się głównie na bogatych opisach przeżyć wewnętrznych, z którymi koresponduje zmieniająca się przyroda.

Trudno mieć wątpliwości, że głównym motywem noweli Henryka Sienkiewicza jest tęsknota za ojczyzną. Pokazał on przecież wielką nostalgię, która towarzyszyła emigracji popowstaniowej. Biografia Skawińskiego pokazuje, że ludzie ci nie potrafili znaleźć swojego miejsca na świecie. Ich tułaczka była niemal nieskończona, a tęsknotę starali się zabić biorąc udział w różnych bitwach i wojnach. Nie mieli określonego celu, nie mieli także przestrzeni, do której mogliby wrócić. Utrata ojczyzny silnie rzutowała na ich dalsze życie, stopniowo czyniąc ich wygnańcami i obcymi w każdym miejscu na świecie. Wtedy każda rzecz związana z ojczyzną stawała się bezcenna. Sienkiewicz ukazał także wielką moc literatury pozwalającej przenieść się do innych krain.