Antoni Czechow „Kameleon” - tragizm i komizm w opowiadaniu Czechowa

Krótki utwór Antoniego Czechowa pt.: „Kameleon” zawiera gorzkie przesłanie skierowane do czytelnika-odbiorcy treści. Pod powierzchnią błahego wydarzenia kryje się ironiczna prawda o tym, jak traktowany jest przeciętny obywatel w carskiej Rosji przez osoby sprawujące władzę i egzekwujące prawo. „Kameleon” jest dla Czechowa okazją do pokazania nagiej prawdy, która niewielu się podoba, dla wielu osób jest po prostu niewygodna. Pisarz staje w obronie słabszych. W tym opowiadaniu używa komizmu i tragizmu jednocześnie, jest to udany zabieg pisarski.

Komiczna jest sama sytuacja, która sprowadziła wszystkich bohaterów na plac targowy. Oto szczeniak ugryzł złotnika Chriukina, bez żadnego powodu. Ten postanawia złapać psinę i jedyne, o czym wtedy myśli, to żeby dostać pieniądze za szkody wyrządzone przez zastraszone zwierzę: „Przepraszam wielmożnego pana, jestem człowiek pracujący... Mam delikatną robotę. Niech mi zapłacą, gdyż tym palcem może nawet z tydzień nie będę mógł ruszać... Tego nawet w ustawach nie ma, wasza wielmożność, żeby przez takie bydlę człowiek musiał cierpieć... Gdyby wszyscy zaczęli gryźć, to już lepiej nie żyć na tym świecie...”.

W ogóle cała postać Chriukina jest komiczna. To człowiek niechlujny, pijaczyna. Wymądrza się, że ma brata w żandarmerii, powołuje na ustawy, których nie ma, bo w żadnej z nich nie jest napisane, żeby człowiek cierpiał przez zwierzę. To typ starego alkoholika, który szuka okazji, aby zarobić na krzywdzie, choć tak naprawdę to on jest przyczyną całego zdarzenia. Jak się w toku akcji okazuje, sam sprowokował psa do ataku, wpychając mu do pyska papierosa. Komizm wynika tutaj z wypowiedzi samego złotnika.

Tragizm jest równie silnie zarysowany w opowiadaniu Czechowa. Tragiczna jest przede wszystkim sytuacja samego psa – przestraszonego i zabiedzonego szczeniaka, który nie może powiedzieć nic na swoją obronę, nie jest w stanie obronić się przed fałszywymi oskarżeniami. Ponadto jako zwierzę należące do brata generała, powinien być zadbany, a nie przerażony i przygnębiony. Psina jest przedmiotem sporu, budzi konflikt, zamieszanie i kłótnię.

Niemniej tragiczna jest postać głównego bohatera opowiadania – Oszumiełowa. Bohater uwięziony jest w pułapce, z której trudno mu wyjść i cokolwiek by nie zrobił, zawsze wybierze źle. Z pewnym przekąsem możemy stwierdzić, że to bohater tragiczny, który stoi na rozdrożach. Decyduje się trzymać z silniejszymi, bo tak jest łatwiej. Idzie drogą na skróty. Jeżeli nakaże zabić psa, wiedząc do kogo on należy, z pewnością poniesie służbowe konsekwencje tego czynu. Jeżeli jednak nie zdecyduje się nie zrobić niczego, osądzi go społeczeństwo. Oszumiełow decyduje się na to drugie, prostsze rozwiązanie.

Koniec końców sytuacja odwraca się niemal diametralnie, bo z ofiary Chriukin staje się pośmiewiskiem całego społeczeństwa. Domagał się swoich praw, ale z władzą nie da się wygrać. Jego tragizm polega na tym, że z prawem, które stanowi władza w carskiej Rosji, się nie dyskutuje. To gorzkie przesłanie jest kwintesencją całego utworu Antoniego Czechowa. Pisarz nie pozostaje bierny względem tego typu zachowania. Swoją literaturą chce obnażyć prawdę, chce ją pokazać wszystkim, aby zrozumieli, co jest złe i jak to naprawić.

Połączenie komizmu i tragizmu w tej krótkiej miniaturce literackiej pozwala uwypuklić problem i wyostrzyć brutalną rzeczywistość, w jakiej przyszło żyć wielu. Czechow dedykuje opowiadanie tym, którzy nie mogą zareagować na tę jawną niesprawiedliwość i łamanie praw należnych przeciętnemu człowiekowi.