Zbigniew Herbert „Przesłanie Pana Cogito” - czy we współczesnym świecie odnajdziemy wartości, o których mówi poeta? Wypracowanie

„Cogito ergo sum” brzmi słynne zawołanie ojca europejskiego racjonalizmu, Kartezjusza. Oznacza to, że myślenie sankcjonuje istnienie. Zwolenników tej teorii jest tylu, co przeciwników, nie naszym zadaniem jest jednak rozstrzygać filozoficzne spory. Prawdą jest, że sankcjonuje byt postaci stworzonej przez Zbigniewa Herberta - Pana Cogito.

W „Przesłaniu Pana Cogito” poeta wskazuje jaką postawę wobec współczesnego świata powinien przyjąć człowiek. Utwór jest organizowany przez kolejne wezwania „idź”, „bądź odważny”,”strzeż się”. Wezwania są tak bezkompromisowe jak postawa, do której nawołują. Za wzór stawia poeta dawnych bohaterów: Rolanda, Hektora i Gilgamesza - trzech wielkich wojowników wywodzących się z trzech kręgów kulturowych.

„Przesłanie Pana Cogito” opiera się na twardych zasadach kodeksu rycerskiego. Najważniejsza z nich mówi, że nie wolno się poddawać, nawet jeśli walka jest nierówna, a walczącemu grozi śmierć. Przywołani w wierszu bohaterowie dowiedli, że najpiękniej umiera się w obronie ideałów. Dzisiaj możemy się spierać, czy taka postawa doprowadziła któregoś z bohaterów do celu?
Soren Kierkegaard powiedział „istniejmy przez dążenie”, zdaje się, że ta idea przyświeca również Panu Cogito. Najważniejsza jest droga do celu, a nie jego osiągnięcie. O ile łatwiej byłoby rycerzom zabijać ciosem w plecy, gromić przeciwników w nierównej walce. Nie robili tego, ryzykując śmierć. Pan Cogito chce nam uświadomić, że nie zawsze najprostsza i najkrótsza droga do celu, jest tą właściwą. Nie liczy się sam cel, ale sposób w jaki go osiągamy.

We współczesnym świecie liczy się przede wszystkim czas i efekt. Materializm współczesnego świata doprowadził do tego, że każdy nasz wysiłek podporządkowany jest myśli „czy mi się to opłaca”? Najwyższą wartością jest postęp technologiczny. Idee humanistyczne zostają wypierane przez wszechobecny technokratyzm. W tym świetle ideały Pana Cogito mogą wydać się anachroniczne. Chorobą trawiącą współczesny świat jest wszechobecny relatywizm moralny. Dawne rycerskie współzawodnictwo zostało zastąpione przez korporacyjny wyścig szczurów. Nie obowiązuje już zasada „niech wygra lepszy”, teraz wygrywa ten, kto jest sprytniejszy i ma mniej skrupułów.

Żyjemy w demokracji. Doczekaliśmy się wolności w każdej sferze życia. „Przesłanie Pana Cogito” to tekst nierozerwalnie związany z polityczną i społeczną sytuacją, w której powstał. Dzisiaj nie ma już systemu, który mobilizowałby społeczeństwo do buntu. Zatem hieratyczna postawa Pana Cogito nie znajduje już uzasadnienia.

Świat niewątpliwie się zmienił, zmienili się również ludzie. Trudno oceniać, czy jest to zmiana na lepsze. Współczesny człowiek chętniej wybiera łatwą drogę do celu. Zmieniły się priorytety. Jednak zmiana jest zarówno warunkiem jak i konsekwencją rozwoju. Świat Pana Cogito odszedł w przeszłość wraz z bohaterami tamtych czasów. Przed współczesnym człowiekiem stoi zadanie: należy znaleźć nowe punkty odniesienia. Nie będzie to łatwe, w tym zmieniającym się w zawrotnym tempie świecie.