Zbigniew Herbert „Potęga smaku” - ironia w wierszu Herberta. Opracowanie

„Jeśli ironia służy tej samej co metafora zasadzie demaskacji, to jest to bez wątpienia metodą trudniejszą i subtelniejszą. Mimo to - a może właśnie z tego powodu - Herbert ucieka się do nie niepomiernie częściej” - napisał Stanisław Barańczak. Nie ulega wątpliwości, że wiersz pt.: „Potęga smaku” jest przykładem ironicznego kunsztu poety.

Według definicji, ironię charakteryzuje wewnętrzna sprzeczność między tym co wyrażone wprost, a prawdziwą intencją mówiącego.

„Potęga smaku” mówi o ocalającej mocy estetyki. Podmiot liryczny opowiada o totalitarnej rzeczywistości tonem lekkim, niemal lekceważącym. Z jego wypowiedzi wynika, że odrobina gustu i obycia estetycznego wystarczyła, żeby z pełną pogardy obojętnością zignorować prymitywny system oparty na chamstwie i brzydocie. To wystarczyło żeby „wyjść skrzywić się wycedzić szyderstwo”. Jednak każdy, kto choć odrobinę zna historię najnowszą wie, że totalitaryzm nie jest zjawiskiem z dziedziny estetyki. Ideologie masowe opanowują wszystkie sfery życia człowieka. Odbierają mu wszystko, co może być alternatywą dla ich obmierzłej propagandy.

Ironia jest sposobem na zdystansowanie się do rzeczywistości. Jest również próbą nawiązania porozumienia z odbiorcą. Dodatkowo służy temu forma pierwszej osoby liczby mnogiej, którą posługuje się  podmiot liryczny.

Omawiany utwór pod pozorem lekkiego tonu, jaki towarzyszy rozważaniom na temat piękna, skrywa głęboką odrazę do systemu stalinowskiego. Powierzchowna brzydota i prostackie uproszczenie jakie ze sobą przyniósł, skrywał okrucieństwo, rażące bezprawie i zwykłą ludzką podłość. Zatem nie dobry gust, czy zmysł estetyki sprawił, że „oczy i uszy odmówiły posłuchu”. Odmowa asymilacji z nowym system była konsekwencją zwykłej ludzkiej przyzwoitości.

Tekst ten może być odczytywany jako swoisty manifest artystyczny poety. Herbert nigdy nie przyjął założeń systemu. Nie podzielał optymizmu innych artystów, którzy w nowych realiach upatrywali szansy na normalność i dawali temu wyraz w swoich utworach. Herbert dobrowolnie wybrał artystyczną banicję. Taka postawa wymagała odwagi. Na pewno była czymś więcej niż „sprawą smaku”.

 „Potęga smaku” to tekst, który odnosi się do procesów zachodzących w sumieniu człowieka. O intuicji, która pozwala odróżniać człowiekowi dobro od zła...