Tadeusz Miciński - charakterystyka twórczości

Tadeusz Miciński (1873-1918) to młodopolski poeta, dramaturg, powieściopisarz, główny przedstawiciel poetyki ekspresjonizmu w Polsce. W 1896 r. wraz z Ignacym Maciejowskim napisał swój pierwszy dramat pt.: ,,Marcin Łuba”, w tym samym roku wydał poemat ,,Łazarze” oraz nowelę ,,Nauczycielka”. Właściwy debiut przypada jednak na rok 1902, w którym Miciński wydaje swój jedyny zbiór poetycki pt.: ,,W mroku gwiazd”, zapewniając nim sobie trwałe miejsce w gronie najwybitniejszych twórców.

Ten niewielki tomik jest dowodem ogromnej indywidualności, oryginalności i prekursorstwa młodego poety, który na każdym kroku puszcza swoje wodze fantazji, przedstawia pełne symboliki i ekspresji surrealistyczne wizje, kreacje rozdartych wewnętrznie postaci, nieustannie toczącą się we świecie walkę między dobrem a złem. ,,W mroku gwiazd” wyznacza jeden z biegunów Młodej Polski. Poszczególne utwory z tego tomu są dowodem żywego zainteresowania poety okultyzmem, siłami nieczystymi, magią, mistycyzmem oraz gnostycyzmem. Wielka fantazja, gwałtowne sceny, postaci buntowników, świętokradzkich herezjarchów, własna wizja zagłady świata to główne wyznaczniki jego poezji.

Kreuje on postaci antynomiczne, rozdarte między zbrodnię i świętość, zawierające w sobie gwałtowność i delikatność, siłę i słabość, upatruje w tym ich największą tragedię, niemoc. Poezja Micińskiego jest, jak zauważa J. Prokop w swoim studium o poecie, jednolita pod względem tematycznym. Możemy wskazać w każdym jego utworze elementy, motywy powtarzające się np. morze, mrok, głębie, góry, gwiazdy, grobowiec. Wiersze są bądź lakoniczne, przesadnie regularne, oszczędne, bądź niespójne, wielotematyczne, niejednolite pod względem gatunkowym (np. ,,Dni moje”, ,,Stoi kamień na kamieniu”).

Miciński buduje swoje teksty według zasady ,,izolowanych eksplozji tematycznych” (Prokop). Odnosimy nieustannie wrażenie, że są to utwory nieskończone, w jakiś sposób niedoskonałe, otwarte. Miciński stara się wydobyć jak największą ekspresję z każdego wyrazu poprzez jego izolację w tekście, stosuje często przerzutnie, lapidarne zdania. System filozoficzny poety opierał się na przekonaniu, że istnieje gdzieś miejsce, w którym siły kierujące Dobrem i Złem stają się jednością. Człowiek może wznieść się do tego miejsca, ale jest to możliwe tylko w przypadku jednostek heroicznych, niebojących się bólu i walki. Te założenia filozoficzne przedstawia obrazowo w dramacie ,,Kniaź Patiokin”, którego fabuła oparta została na rewolucyjnych wydarzeniach rozgrywających się na statku carskim. Kolejne utwory poety to: ,,Nietota. Księga tajemna Tatr” - Miciński prezentuje w niej w bardzo oryginalny sposób swoje zainteresowanie Tatrami, zbiór szkiców: ,,Do źródeł duszy polskiej”, dramat: ,,W mrokach złotego pałacu, czyli „Bazylissa Teofanum”, powieść: ,,Xsiądz Faust, poemat: ,,Widmo Wallenroda”. Po śmierci poety ukazała się również powieść ,,Wita”, ,,Mene-Mene-Thekel-Upharisim!”, oraz poemat ,,Niedokonany”.

Dorobek poetycki i literacki Micińskiego przekracza wszelkie ramy zwykłego, nastrojowego symbolizmu, prowadzi od nowatorskich zjawisk: ekspresjonizmu, surrealizmu, do nowych form powieściowych. Nieokiełznana fantazja poety, apokaliptyczne wizje świata, oryginalność, gwałtowność przedstawień nie pozwalają przejść obojętnie obok jego twórczości.