Kazimierz Moczarski - biografia, życiorys

Biografia Kazimierza Moczarskiego nie należy do tych najszczęśliwszych. Żyjący w czasach II wojny światowej, doświadczył wielu jej skutków na własnej skórze. Moczarski nie stracił jednak ducha, ale swoje traumatyczne wspomnienia postanowił spisać i przekazać następnym pokoleniom jako symbol pamięci dla wszystkich bezimiennych poległych w działaniach II wojny.

Taka jest geneza najsłynniejszej książki Moczarskiego pt.: „Rozmowy z katem”. Stała się ona krokiem milowym w dokumentacji zbrodni popełnianych przez hitlerowców, posiadając jednocześnie głęboki wymiar psychologiczny. Czytelnicy obserwować bowiem mogą interakcje oprawcy tysięcy ludzkich istnień – Jurgena Stroopa – z ofiarą, wielokrotnie aresztowanym i poddawanym torturom więźniem, Kazimierzem Moczarskim.

Pisarz urodził się w 1907 roku, naukę podstawową pobierał w Warszawie, gdzie kontynuował swoją edukację studiując prawo na Uniwersytecie Warszawskim oraz dziennikarstwo w Wyższej Szkole Dziennikarstwa. Kształcił się także w Paryżu, a po powrocie do Polski podjął pracę jako dziennikarz. Podczas II wojny światowej nie opuścił stolicy, ale czynnie włączał się w działania zbrojne i propagandowe. Należał do WZW-AK (czyli Związku Walki Zbrojnej Armii Krajowej), gdzie zajmował się przepływem informacji, wywiadem oraz bezpośrednią walką. Jego pseudonimy to „Rafał” i „Maurycy”. W 1945 roku został schwytany, uwięziony i skazany. Za działalność w Armii Krajowej dostał wyrok dziesięciu lat pozbawienia wolności, który później zmieniono na karę śmierci, ją natomiast – na wyrok dożywotniego więzienia. Dopiero rok 1956 przyniósł zmiany w polityce (tzw. odwilż), co objawiało się liberalizacją systemu i rozpatrywaniem na nowo zapomnianych już spraw więźniów. Tak było tez w przypadku Moczarskiego, który został uniewinniony i zwolniony z więzienia.

Na wolności Moczarski kontynuował swoją pracę dziennikarską pisząc np. do „Kuriera Polskiego” i „Odry”, gdzie  w odcinkach ukazywały się jego „Rozmowy z katem”. Pisał także o problemach związanych z alkoholizmem i działał w Społecznym Komitecie Przeciwalkoholowym. Dalej należał do Stronnictwa Demokratycznego.

Zmarł po wyczerpującej chorobie w 1975 roku.

„Rozmowy z katem” powstały na kanwie autentycznych rozmów, jakie przeprowadzał Moczarski ze swoim współwięźniem – esesmanem Jurgenem Stroopem, likwidatorem getta warszawskiego. Fragmenty wspomnień ukazywały się w miesięczniku „Odra”, później zostały wydane w formie książkowej, jednak z wprowadzonymi poprawkami cenzorskimi. Dopiero w 1992 roku „Rozmowy...” ukazały się w wersji nieocenzurowanej. Moczarski nie miał możliwości notowania słów Stroopa w celi, dlatego tuż po wyjściu z więzienia podjął pracę sukcesywnego spisywania zapamiętanych treści, które zadziwiają szczegółowością i precyzją. Pisarz, by weryfikować zapamiętane przez siebie słowa, starał się docierać do dokumentów, nagrań i ludzi, którzy potwierdziliby lub zaprzeczyli informacjom podanym przez Stroopa.

Przeprowadzone rozmowy ukazują portret psychologiczny esesmana, motywy jego działania, światopogląd i drogę rozwoju ideologii nazistowskiej widzianą jego oczami. Stroop opowiada o swoim życiu, karierze w szeregach SS, celach i aspiracjach, co zbliża „Rozmowy...” do powieści psychologicznej. Jednak z drugiej strony jest to literatura faktu, gdyż wszystkie elementy zawarte w książce znajdowały potwierdzenie w rzeczywistości. „Rozmowy z katem” stanowią przejmujące świadectwo ludzkiego okrucieństwa, zaślepienia i siły systemu, który potrafi ze zwykłego człowieka uczynić bestię. Ideologia nazistowska była zdaniem Moczarskiego odpowiedzialna za naginanie psychiki i woli poszczególnych jednostek poprzez nieustanne bombardowanie ich „jedynie słusznym światopoglądem”, co powodowało stronniczość, zaślepienia, a na końcu nieprzejednany fanatyzm.