Stanisław Przybyszewski „Dzieci szatana” - opracowanie utworu

Powieść Stanisława Przybyszewskiego pt.: ,,Dzieci szatana” jest uważana za pierwszą na gruncie polskim powieść satanistyczną. Została napisana w 1897 r. i miała być egzemplifikacją satanizmu we współczesności. Jest to historia grupki anarchistów, którzy działają zgodnie z wolą i życzeniem swojego ,,guru” - tajemniczego, demonicznego Gordona.

Bohaterowie: Ostap, Stefan Wroński, Hartman, Botko, Pola, Hela oraz Okonek działają pod wpływem manipulacji satanistycznego Gordona, nie znajdują jednak żadnego uzasadnienia dla swoich czynów, nie potrafią określić celu swoich działań. Gordon działa zaś pod wpływem wielkiej nienawiści, pała żądzą zemsty. W powieści nie mamy jasno zarysowanego miejsca oraz czasu utworu. Przestrzeń, kreowana przez pisarza jest nierzeczywista, urojona. Większość akcji rozgrywa się w domu Gordona, Ostapa, Wrońskiego, część zaś w okolicach ratusza i w domu burmistrza. To, co możemy powiedzieć na podstawie tekstu o głównym bohaterze, a więc o Gordonie to po pierwsze to, że gardzi Nietzschem, uważa go za ,,kłamliwego burżuazyjnego ideologa”, kpi z teorii Morusa, Kropotkina, Fouriera. Chce zniszczyć panujące stosunki społeczne, by na gruzach starego świata zbudować świat nowy. Kocha Helę, ale nie chce i nie potrafi z nią być. Uważa bowiem, że kobieta należy do pierwszego mężczyzny z którym była, a on niestety nie był tym pierwszym. Jego zdaniem najważniejszą chwilą w życiu dziewczyny - dziewicy jest chwila narodzin się w niej kobiety, chciał w niej obudzić piękno, ale było to już niemożliwe. Próbował zapomnieć o niej w ramionach Poli, jednak znalazła się ona pod destrukcyjnym wpływem Heli i również ten związek nie miał wg Gordona żadnej przyszłości.

Stosunek Poli do Gordona jest taki sam jak Gordona do Heli. Pola kocha bowiem bez wzajemności tego szatańskiego anarchistę, zaś ten pała uczuciem tylko do Heli. Nie jest to jednak chyba czysta, prawdziwa miłość, a raczej niezaspokojona, chora żądza posiadania upragnionej kobiety, która nie może być zaspokojona przez poczucie wstrętu, jakie wywołuje w nim myśl, że należała już do innego mężczyzny. To potęguje w nim nienawiść i chęć niszczenia. Gordon podburza robotników do buntu, rozkazuje spalenie fabryki oraz ratusza, cały lud ma zaś być narzędziem w jego ręku. Pragnieniem Gordona jest wychowanie ,,dzieci szatana”, ludzi całkowicie mu uległych, którzy będą ważyli się na wszystko, którzy nie będą mieli nic do stracenia. Gordon nienawidzi wszystkich i wszystkiego, to uczucie przepełnia go bez miary i staje się głównym motorem jego działań. Bohaterowie powieści czują strach i paniczny lęk- Wroński boi się śmierci, Ostap trwoży się o ojca oraz o to, by nikt nie poznał jego strasznej tajemnicy (zamordował własne dziecko), pozbawiona miłości Hela nie potrafi sobie poradzić z własnym życiem, zaś uległa Pola staje się zwykłą marionetką w ręku despotycznej przyjaciółki: to, co łączy wszystkie te postaci to poczucie samotności, rozpaczy i niemocy. Stają się narzędziami w ręku maniakalnego Gordona, podwykonawcami jego chorych planów.

Powieść Przybyszewskiego jest dosyć przewrotna. Większość ,,dzieci szatana” umiera: Stefan ginie w podpalonym przez siebie ratuszu, Pola umiera prawdopodobnie zarażona przez brata gruźlicą, Okonek zostaje zamordowany przez Gordona, Ostap popełnia zaś samobójstwo. Sam Gordon postanawia natomiast spalić zwłoki Wrońskiego, by wymazać z pamięci przeszłość i rozpocząć nowe dzieło zniszczenia.

Przybyszewski w swej powieści stara się zobrazować fenomen satanizmu w jego uniwersalnym wymiarze, pokazuje mechanizm działania zła, psychologię strachu i siłę nienawiści, która potrafi zdominować ludzkie myśli i uczucia.