William Szekspir „Hamlet” - tragizm Hamleta - opracowanie

Tragizm jako kategoria estetyczna wywodzi się z kultury antycznej. Sprowadza się do nierozwiązywalnego konfliktu moralnego między dwiema równorzędnymi racjami. Bohater zmuszony jest do dokonania wyboru w sytuacji z góry skazanej na klęskę. Właśnie w takiej sytuacji zostaje postawiony duński książę, Hamlet.

Po śmierci króla Hamleta władzę w Danii obejmuje jego brat, Klaudiusz. Syn zmarłego króla, książę Hamlet, stanowi dla niego zagrożenie jako pretendent do tronu. Jednak Hamlet nie marzy o władzy. Być może nie miałby nic przeciwko stryjowi na tronie, gdyby nie jego nieprzyzwoicie szybkie małżeństwo z wdową po królu oraz udział w śmierci króla. Tragedia Hamleta zaczyna się w momencie, gdy objawia mu się duch ojca i żąda zemsty za zdradziecką śmierć z rąk własnego brata.

Król został podstępnie otruty, honor wymaga, by jego syn dokonał zemsty na mordercy. Hamlet doskonale zdaje sobie sprawę, że zemsta jest jego obowiązkiem, że musi jej dokonać, by dusza ojca mogła zaznać spokoju, by stało się zadość sprawiedliwości. A jednak nie potrafi z zimną krwią dokonać mordu. To wbrew jego naturze. Przemoc i dworskie intrygi brzydzą księcia, a teraz honor wymaga, by się w nie uwikłał.

Hamlet nie jest porywczy, z natury jest skłonny do refleksji. Jego działania są głęboko przemyślane. Przede wszystkim Hamlet chce mieć pewność, że to Klaudiusz dokonał zbrodni, że jest bratobójcą. Potrzebuje jasnego dowodu winy. Po drugie musi działać ostrożnie - zabicie króla nie jest rzeczą łatwą i musi się liczyć z jej konsekwencjami. Po trzecie jego natura buntuje się przeciw morderstwu, nawet jeśli ofiarą ma paść najgorszy zbrodniarz.

Hamlet ma świadomość, że jego sytuacja jest tragiczna. Nie liczy na szczęśliwe zakończenie. Stąd między innymi bierze się jego przygnębienie, melancholia. Hamlet traci wszystko, co miało dla niego wartość: miłość Ofelii, szczęście i spokój rodzinny oraz wiarę w ludzi. Pogrąża się w myślach o śmierci i sensie ludzkiej egzystencji. Jest zrezygnowany, ponieważ musi wyrzec się siebie i działać wbrew sobie. Dworskie intrygi, walka o władzę budzą w nim obrzydzenie. Pogardza też dworzanami, którzy są fałszywi, dwulicowi i chciwi. Jednak obowiązek wymaga od niego, by wziął udział w tej grze, by przechytrzył króla i wymierzył sprawiedliwość. Hamlet, choć sam często myśli o śmierci jako wybawieniu, wzbrania się przed jej zadaniem.

To dlatego knuje misterną intrygę z udziałem aktorów - chce, by Klaudiusz sam się przyznał. Potrzebny mu dowód winy stryja, by móc z czystym sumieniem dokonać zemsty. Hamlet jednocześnie dąży do poznania prawdy i opóźnia ten moment. Wie, że ta konfrontacja może być dla niego tragiczna. A jednak musi to zrobić. Stale obecny duch ojca przypomina mu o obowiązku, od którego nie można uciec. Zaś dążenie do prawdy jest dążeniem do własnej zagłady. Hamlet zdaje sobie sprawę, że kiedy prawda już wyjdzie na jaw, będzie to dowód przeciwko jego matce, a dla niego samego będzie to oznaczało konieczność działania, konieczność popełnienia morderstwa.

Tragizm Hamleta potęguje jego samotność. Nie ma on sprzymierzeńca, lecz jednego tylko przyjaciela, który rozumie jego położenie. Utrata ojca pociąga za sobą utratę matki. Gertruda - jako żona zdrajcy i mordercy - staje się wrogiem Hamleta. Mimo miłości do matki Hamlet odsuwa się od niej, okazuje jej pogardę. Także miłość Ofelii nie daje mu pociechy. Hamlet odtrąca ją widząc, że jak wszyscy na dworze ulega manipulacjom swojego ojca.

Klęska Hamleta jest nieunikniona. Gdyby nie podjął żadnego działania, sprzeniewierzyłby się obowiązkom syna, splamiłby swój honor i honor rodziny, okazałby się tchórzem i pewnie do końca życia dręczyłby go niespokojny duch ojca. Podęcie działania jest z kolei sprzeniewierzeniem się samemu sobie. Pociąga za sobą niewinną ofiarę, jaką staje się Ofelia. Każe zwrócić się Hamletowi przeciwko matce. Wreszcie wymaga od niego dokonania zabójstwa stryja.

Hamlet, jako postać tragiczna, z góry skazany jest na klęskę. Ale nie jest on postacią bezwolną. Dokonuje wyboru i dopełnia zemsty. Potem umiera.