Jean Paul Sartre - biografia, życiorys

Jean Paul Sartre jest jednym z głównych przedstawicieli egzystencjalizmu w europejskiej filozofii. Oprócz tego kierunku, zajmowały go także poglądy marksistowskie, stworzył nawet własną wizję filozoficzną, która zakładała połączenie egzystencjalizmu i marksizmu. Oprócz filozofii zajmował się Sartre także pisarstwem – pisał dramaty, szkice oraz eseje.

Myśliciel urodził się w 1905 roku i dość szybko został osierocony przez ojca. Z tego względu wychowywała go matka z pomocą swoich krewnych i przyjaciółek, co sprawiło, że chłopiec stał się przysłowiowym „rodzynkiem” w otoczeniu żeńskich wychowawczyń. Według relacji filozofa, miało to znaczący wpływ na jego dalsze życie i postrzeganie własnej osoby jako nieomylnej i potrafiącej poradzić sobie z każdym problemem.

Początki rozwoju intelektualnego Sartre'a  zwiastowały późniejszą fascynację dziedzinami humanistycznymi. Chłopiec dużo czytał i interesował się różnego rodzaju literaturą. Jednak wkrótce szczęśliwe życie pod kobiecym okiem uległo zmianie. Matka Jeana Paula powtórnie wyszła za mąż, a sam chłopiec poszedł do liceum w mieście La Rochelle. Konfrontacja z brutalnym, nie faworyzującym Sartre'a, światem była dla niego bolesnym przeżyciem, gdyż wyrwany spod uwielbiającego spojrzenia rodziny, został wrzucony na głęboką wodę dorosłości. Nie skończył jednak liceum w La Rochelle, przeniósł się bowiem z powrotem do Paryża, gdzie zaczął uczęszczać do innego liceum. Tutaj stał się śmielszy i bardziej odważny. Z pewnością wygłaszał swoje poglądy, które często były kontrowersyjne albo szokujące.

Studiował także w Paryżu. Był literacko bardzo płodny, pisał skecze, wiersze, piosenki, czytał ogromne ilości książek i bez trudu przyswajał wiedzę.

Sartre przystępował do specjalnego konkursu, który – organizowany dla studentów rozmaitych kierunków – umożliwiał laureatom zdobycie posady nauczyciela. Pisarz zmagał się z pytaniami z dziedziny filozofii, jednak nie został uhonorowany pierwszą nagrodą. Nie zraził się jednak i przystąpił do następnej edycji, którą wygrał. W tym samym czasie poznał Simone de Beauvoir, która później stała się słynną feministką, teoretyczką i pisarką, autorką przełomowej książki pt.: „Druga płeć”. Choć para nigdy nie zawarła związku małżeńskiego, przez całe życie bardzo się wspierała i motywowała intelektualnie. W konkursie filozoficznym, w którym brała udział razem z Sartrem, zajęła drugą lokatę.

Następnie pisarz był zmuszony odebrać służbę wojskową, gdzie uczył się meteorologii, która przydała mu się podczas pobytu w armii francuskiej. W dalszym czasie zatrudnił się jako nauczyciel oraz zajął się badaniami naukowymi.

II wojna światowa nie pozostawiła pisarza obojętnym. Działając w armii, został schwytany i osadzony w obozie jenieckim, gdzie jednak udzielał się społecznie wystawiając dramaty i organizując życie kulturalne. W 1941 roku wyszedł na wolność, miała za sobą publikację swojej pierwszej książki pt.: „Mdłości” oraz wielu pomniejszych utworów i artykułów. Po wojnie przez jakiś czas pisał do „Le Figaro”, następnie wyjechał do USA.

Sartre najbardziej znany jest z propagowania egzystencjalizmu. Był to prąd filozoficzny, który skupiał się na pojedynczej jednostce i rozpatrywał jej życie w kategoriach  odpowiedzialności oraz wolności. Był to kierunek skrajnie pesymistyczny zakładający, iż wolność człowieka skazuje go na wieczne rozterki i dylematy moralne, jest także przyczyną rozmaitych lęków.

Egzystencjalizm przyjmował, iż każdy człowiek jest kowalem własnego losu i sam buduje własne życie. Jest ono ciągłą kreacją, dlatego nigdy nie można nazwać go wartością zamkniętą, skończoną. Podejmował też tematy stosunku człowieka do Boga i nieskończoności, samotności jednostki oraz jej dążeniu do szczęścia.

Oprócz Sartre'a głównymi przedstawicielami egzystencjalizmu byli: Soren Kierkegaard (uważany często za twórcę tego prądu myślowego), Martin Heidegger, Karl Jaspers, a także pisarze: Albert Camus, Franz Kafka i Fiodor Dostojewski.

Francuski filozof bardzo interesował się polityką. Popierał socjalizm, ale sprzeciwiał się totalitaryzmowi, uważał za słuszne podejmowanie walki w imię obrony własnej, nie popierał jednak agresywnych działań zbrojnych wymierzonych w niewinną ludność. Jego światopogląd był raczej  pacyfistyczny, co starał się propagować na różnego rodzaju konwentach i zjazdach w sprawie pokoju.

Jego zaangażowana i aktywna działalność w kwestii przyznania niepodległości Algierii sprowadziła na niego nieszczęście. Pewnego razu organizacja sprzeciwiająca się uznaniu niezależności tego afrykańskiego państwa podłożyła pod jego dom bombę. Szczęśliwym trafem Sartre'a nie było wtedy w domu, więc ładunek nie doprowadził do tragedii.

Lata 60. to wzmożony czas pracy nad analizowaniem twórczości XIX-wiecznych pisarzy, szczególnie Gustawa Flauberta. Sartre interesuje się powiązaniami egzystencjalizmu z marksizmem, zajmuje go również strukturalizm. Zdobywa rozmaite nagrody i odznaczenia, w tym Nagrodę Nobla czy Legię Honorową, jednak żadnej z nich nie przyjmuje tłumacząc, iż byłoby to ograniczenie jego wolności. Jedynym odznaczeniem, które przyjął, był doktorat honoris causa Uniwersytetu w Jerozolimie. Zrobił to, gdyż był gorącym zwolennikiem sprawy Palestyńczyków.

Jego życie osobiste układa się niezbyt dobrze. Sartre uzależnia się od amfetaminy i alkoholu, podupada na zdrowiu. W 1972 roku wylew doprowadził Sartre'a do ślepoty, fakt ten jednak nie wstrzymał jego kariery literackiej i filozoficznej: autor dyktował tworzone przez siebie teksty. Umarł w 1980 roku z powodu obrzęku płuc. Miał siedemdziesiąt pięć lat.

Jego filozofia jest bardzo bogata. Dzieła takie jak „Byt i nicość” czy „Mur” rzuciły całkiem nowe światło na kwestie egzystencji ludzkiej. Wolność, nicość, lęk i odpowiedzialność, wokół których Sartre budował swoją filozofię, stały się tematami szeroko komentowanymi przez innych myślicieli.

Sartre podjął się również badania torii Zygmunta Freuda i jego psychoanalizy, interesowała go także twórczość Charlesa Baudelaire'a. Dziś uznawany jest za jednego z największych filozofów XX wieku i jednego z najzdolniejszych, a na pewno najoryginalniejszych, w historii tej dziedziny wiedzy.