Mikołaj Rej - biografia, życiorys

Mikołaj Rej (1505-1569) – najpłodniejszy pisarz staropolskim, tworzący tylko i wyłącznie w języku polskim, dzięki czemu zasłużył sobie na miano „ojca literatury polskiej”. Ten renesansowy humanista nazywany bywa także „polskim Petrarką”.

Rej przychodzi na świat w średniozamożnej rodzinie szlacheckiej w Żórawnie pod Haliczem. Mimo iż jego ojciec nie cenił wysoko edukacji szkolnej, Mikołaj zostaje posłany do szkół w Skarmierzu (1514-1516) i we Lwowie (1516-1517), a następnie przez rok studiuje w Akademii Krakowskiej. Prawdziwy rozwój intelektualny pisarza jest jednak związany ze służbą dworską u wojewody sandomierskiego – Andrzeja Tęczyńskiego. Na włości zamożnego krewniaka Rej trafia w 1525 r. Tu intensywnie nadrabia zaległości edukacyjne poprzez indywidualną lekturę tekstów łacińskich, zaś kontakty z dostojnikami uczą go towarzyskiej ogłady. Sam pracuje jako sekretarz Tęczyńskiego, przygotowuje pisma w języku polskim, a potem także i łacińskim. Później przebywa także na dworze hetmana Sieniawskiego, gdzie następuje przekształcenie jego światopoglądu religijnego. Rej przechodzi na protestantyzm.

Po śmierci ojca w 1529 r. zaczyna prowadzić żywot typowego ziemianina. Osiada w rodzinnym majątku, który pod jego rządami szybko się rozwija. Należy zwrócić uwagę na fakt, iż Rej nie należał do spolegliwych sąsiadów. Do końca swoich dni będzie prowadził „zatargi o miedzę”, zalewane łąki i niszczone groble, będzie najeżdżał sąsiadujące włości i procesował się w sądach. Za trwającą latami kłótnię o stawy rybne w Jędrzejowie z tamtejszym duchowieństwem zostanie obłożony także ekskomuniką. W dokumentacji z zaledwie niewielkiego okresu, a mianowicie z ostatnich 15 lat życia Reja, zachowało się ok. 500 pozwów sądowych przeciwko temu krewkiemu szlachcicowi. Tymczasem zawarte w 1531r  małżeństwo z Zofią Kosnówną jeszcze bardziej rozszerzy wpływy i majątki ziemskie Reja, co pozwoli mu także na zakładanie miast, m.in. Rejowca, Okszy.

Autor sławnego cytatu – „A niechaj narodowie wżdy postronni znają, iże Polacy nie gęsi, iż swój język mają” – całą swoją postawą twórczą potwierdzał owo chlubne motto. Znał łacinę i swobodnie mógł tworzyć w tym języku, jednak obrał zupełnie inną, niemodną wówczas, drogę pisania w języku niewykształconego pospólstwa. Najbardziej znanym jego dziełem jest należący do literatury parenetycznej „Żywot człowieka poczciwego” (1568), a także będąca barwną scenką rodzajową z epoki „Krótka rozprawa między trzema osobami: Panem, Wójtem a Plebanem”, traktująca o zatargu między wspomnianymi postaciami. Rej dał się również poznać jako sprawny epigramatyk, który swoje spostrzeżenia na temat ówczesnego społeczeństwa zawarł w „Zwierzyńcu” (1562). Jest także autorem kazań („Postylla”), dramatu („Kupiec”) oraz przekładów (m.in. Erazma z Rotterdamu i Wulgaty).

Rej umiera jesienią 1569 r. Miejsce jego pochówku nie jest znane, przypuszcza się, iż został pochowany w Okszy.