Franciszek Karpiński „Laura i Filon” - miłość sentymentalna - opis, opracowanie

Sentymentalizm to jeden z głównych, obok klasycyzmu i rokoka, nurtów w literaturze oświecenia. W nurcie tym w centrum stał człowiek, jego intymne przeżycia i uczucia. Często odwoływano się do powrotu do natury, stąd w wielu utworach powtarzają się motywy przyrody, a akcja ma miejsce na wsiach.

Jednym z głównych tematów tego nurtu było przedstawianie jednostki, jej wrażliwości. Interesowano się psychiką człowieka, jego przeżyciami wewnętrznymi. Zwracano też uwagę na relacje międzyludzkie, uczucia przyjaźni i miłości. Wreszcie w kręgu sentymentalistycznych zainteresowań znajdowała się przyroda. Zwłaszcza ta wiejska. Wieś i wszystko, co ludowe było zresztą przez twórców faworyzowane. Jeden z oświeceniowych poglądów głosił, że człowiek może osiągnąć szczęście dzięki powrotowi do natury. A najbliższą naturze formą życia ludzkiego było wtedy właśnie życie wiejskie.

Stąd w utworach sentymentalnych bohaterami stają się pasterze, mieszkańcy wsi. Ich życie przedstawione jest jako szczęśliwe, niczym niezmącone i radosne. Problemy, jakie się pojawiają dotyczą sfery uczuciowej. W tę konwencję wpisuje się także utwór „Laura i Filon” Franciszka Karpińskiego.

Głównym tematem utworu jest miłość. Wiersz opowiada historie dwojga ludzi – pasterzy, choć ani ich imiona, ani sposób wypowiedzi nie są typowe dla tej warstwy społecznej. Laura i Filon umawiają się na potajemną – co również typowe dla sentymentalizmu – nocną schadzkę pod jaworem. Czytelnik jest świadkiem przygotowań Laury do spotkania z ukochanym, potem jej rozterek, cierpienia i zazdrości, gdy okazuje się, ze Filona nie ma w umówionym miejscu. Bohaterka ze złości rozbija o drzewo przyniesiony wieniec i kosz malin. Wtedy okazuje się, że Filon się schował. Wychodzi z ukrycia, prosi o wybaczenie. Resztę nocy kochankowie spędzają na wzajemnym zapewnianiu o swoich uczuciach, a w zakończeniu mamy już do czynienia z miłością zmysłową, wręcz erotyczną.

Utwór Karpińskiego jest więc wnikliwym studium uczucia. Ukazuje miłość we wszystkich jej aspektach: szaloną i radosną podczas przygotowań, zaborczą i wywołującą zazdrość, fałszywą – gdy Laura podejrzewa kochanka o zdradę, wreszcie erotyczną, zmysłową. Takie potraktowanie tematu – wnikliwe przypatrzenie się uczuciu, dla którego cała sytuacja jest tylko tłem, jest typowym rozwiązaniem nurtu sentymentalnego.

Równie typowe jest tu potraktowanie przyrody, która z jednej strony przedstawiona jest poprzez wykorzystanie charakterystycznych motywów: księżyc, jawor, psy, maliny w koszu, noc; a z drugiej jest niemal współuczestnikiem wydarzeń. To właśnie rozbity o drzewo kosz z malinami i wieniec obrazują uczucia Laury – jej zazdrość, złość, zaborczość, rozczarowanie. To właśnie za drzewem chowa się Filon, co staje się przyczyną dalszych uczuciowych perypetii obojga kochanków.

Typowa dla sentymentalizmu jest także forma wiersza. „Laura i Filon” to przecież sielanka, która obok pieśni i ody jest typowym dla tego nurtu gatunkiem. Co więcej, Karpiński zastosował tu lirykę pośrednią, a kompozycja utworu odpowiada raczej swobodnemu tokowi rozmowy niż formie skomponowanego zgodnie z zasadami retoryki wywodu.

To wszystko sprawia, że możemy uznać utwór Karpińskiego za typowy przykład wiersza sentymentalnego. Jest tu typowy sentymentalny temat – opis uczuć, jest charakterystyczny dobór bohaterów – pasterze, którzy chyba nie do końca, o czym świadczą ich imiona i język, są realistycznie ukazani; jest też typowa sentymentalna sceneria: noc, wieś, bór i rekwizyty: koszyk malin, wieniec. Całość kończy się także szczęśliwie, dowodząc potęgi miłości, co również wpisuje się w nurt sentymentalizmu.