Joseph Conrad „Jądro ciemności” - charakterystyka Kurtza

Charakterystyka Kurtza jest bardzo złożona. Autor przedstawia go z kilku punktów widzenia. Każdy postrzega go nieco inaczej. Zanim bohater pojawi się w toku akcji, czytelnik poznaje wiele opinii na jego temat. Konfrontacja tego, co się o nim mówi, z jego działaniami jest dość zaskakująca. Rodzajem komentarza do tej charakterystyki jest końcowa scena, w której Marlow rozmawia o jego ostatnich chwilach z narzeczoną Kurtza. Uświadamia sobie wówczas, jak różnie można oceniać tego samego człowieka.

Zanim Kurtz pojawi się jako bohater zdarzeń, czytelnik poznaje opinie różnych osób na jego temat. Dowiaduje się między innymi, że jest on „(...) najbardziej utalentowanym agentem towarzystwa handlowego”, posiada liczne talenty takie jak zdolności muzyczne, malarskie i pisarskie. Niewątpliwie obdarzony jest niezwykłą charyzmą, która czyni go urodzonym przywódcą. Kurtz urasta do rangi herosa, człowieka nieprzeciętnego, wszechstronnego, powszechnie podziwianego. Marlow wkrótce ma okazję skonfrontować wszystkie te superlatywy z rzeczywistością, kiedy wreszcie spotyka Kurtza osobiście.

Już wcześniej Marlow wyobrażał go sobie przede wszystkim jako głos, po spotkaniu utwierdza się w przekonaniu, że Kurtz jest człowiekiem, który dużo mówi, a znacznie mniej robi. Uwodzi słowami, mami nimi, ukrywa pod ich płaszczykiem ohydne czyny. Marlow, który tak nie nawiedził wszelkiego kłamstwa i fałszu, musi mieć o nim złe mniemanie. Ta opinia pogłębia się w miarę bliższego poznawania Kurtza. Kurtz przybył do Afryki wyposażony w różne zdobycze cywilizacji. Jako człowiek inteligentny, zdolny, wykształcony posiadał niewątpliwą przewagę nad miejscową ludnością. Głosząc humanitarne hasła, żerował na ludzkiej niewiedzy. Interesowała go wyłącznie kość słoniowa, dla której gotów był zabijać zarówno słonie, jak i ludzi.

Niejakim usprawiedliwieniem dla Kurtza w oczach Marlowa był fakt, iż Kurtz przy całej swej zachłanności zachował poczucie dobra i zła. Postępował źle, dopuszczał się zbrodni, jednocześnie mając tego świadomość. Nawet w ostatnich chwilach życia czuł, że nie jest do końca sobą, że opętało go jakieś szaleństwo. Marlow poznaje Kurtza, kiedy ten dobiega kresu swego życia. Ten heros, o którym tyle wcześniej słyszał, jest już wrakiem człowieka: „(...) Nakrycie opadło z jego ciała, które się wynurzyło niby ze śmiertelnej koszuli, nędzne i przerażające. Spostrzegłem, że klatka piersiowa porusza się wraz z żebrami, że widmo kiwa kośćmi ramienia. Wyglądało to, jakby rzezany w starej kości słoniowej żywy wizerunek śmierci potrząsał groźnie ręką wobec tłumu nieruchomych ludzi z ciemnego, połyskliwego brązu”.

Kurtz jest swego rodzaju symbolem Europy, uosabia niszczącą siłę cywilizacji. Jest obywatelem Europy, jego matka była pół-Angielką, ojciec pół-Francuzem. Kurtz głosi postęp i rozwój, a sieje zniszczenie. Wkracza na obce tereny jako władca, rości sobie prawa do bogactw Afryki, ma poczucie wyższości, na tubylców patrzy z góry. Nie przyjmuje do wiadomości inności tamtejszej kultury, dla niego cywilizacja europejska jest największym osiągnięciem człowieka i trzeba ją rozpowszechniać za wszelką cenę. Niestety jego postawa jest pełna hipokryzji, nieznanej prostym ludom. Kurtz łączy w sobie zarówno dobre, jak i złe cechy europejskiej cywilizacji, niestety pobyt w „jądrze ciemności” sprawia, że ta ciemna storna jego natury przeważa.