Adam Mickiewicz „Grażyna” - charakterystyka Litawora

Litawor to postać drugoplanowa poematu „Grażyna”. Jego charakterystyka w znaczniej mierze opiera się na kontraście w zestawieniu z Grażyną. Podczas gdy ona kieruje się kodeksem rycerskim i gotowa jest poświecić własne życie w obronie honoru i ojczyzny, on skłonny jest sprzymierzyć się z krzyżakami, odwiecznym wrogiem, by dochodzić własnych praw.

O Litaworze dowiadujemy się, że był dzielnym wojownikiem. Zdobył sobie sławę jako nieustraszony rycerz, odważny i silny, sam o sobie mówi: „...od maleńkiego wieku, / Z pieluchów zaraz przewiniony w zbroje, / Książę, jak Tatar, żył o końskim mleku? / Cały dzień konno, w wieczór końska grzywa / Poduszką moją - przy niej noc wystoję - / A rankiem znowu trąba na koń wzywa; / Że wtenczas, kiedy moi rówieśnicy, / Jeżdżąc na kijach, szablami z łuczywa / Bezpiecznie sobie grali po ulicy, / By siwą matkę lub dziecinną siostrę / Zabawić wojny kłamanej obrazem - / Wtenczas z Tatary jam gonił na ostre, / Lub wręcz z Polaki ścinał się żelazem!”. Odnosił sukcesy także jako dowódca, doskonale potrafił poprowadzić swoje wojsko do bitwy. Już sam jego widok budził strach w oczach wrogów. Kiedy Grażyna w jego zbroi stanęła naprzeciw krzyżaków, początkowo wszyscy bali się ją zaatakować. Wtedy też widać, że brak dobrego wodza osłabia szanse Litwinów na zwycięstwo. Dopiero przybycie Litawora w czarnej zbroi przechyla szalę zwycięstwa: „Przypadł, odwagę stygnącą zapalił, / Niemców wysiekał, komtura obalił”.

Jako rycerz i dowódca Litawor spisuje się bez zarzutu, jednak zawodzi jako patriota. Po latach wiernej służby, wciąż nie otrzymał należnego sobie dziedzictwa. Jego żona wniosła mu w posagu ziemię lidzką, którą zagarnął książę Witold. Działania Witolda są bezprawne, ponadto posiada on liczne bogactwa i ziemie. Dlatego Litawor ma poczucie ogromnej krzywdy. Postanawia sam wymierzyć sprawiedliwość i zbrojnie zając należne mu ziemie. Ponieważ nie posiada on wystarczającej siły zbrojnej, decyduje się wejść w przymierze z krzyżakami. Krzyżacy są odwiecznym wrogiem Litwinów, toteż taka decyzja jest zdradą wobec rodaków. Mimo to, Litawor obstaje przy swojej decyzji. W rozmowie z wiernym sługą Rymwidem wygłasza swoje żale, on który dzielnie walczył i narażał życie posiada bardzo niewiele w porównaniu z Witoldem: „Przecież me państwa od Erdwiłła czasu/ I piędzią szerzej ziemi nie zaległy. / Patrz na te mury z dębowego lasu / I na ten pałac mój z czerwonej cegły - / Pójdź przez komnaty, pradziadów siedliska: / Gdzie szklane kuple? Gdzie kruszczowe łupy? / Miasto blach złotych - mokry kamień błyska, / Miasto kobierców - śniade mchu skorupy!”. Jedyne co zyskał, to sława, ale i ta została przyćmiona przez dokonania Witolda. Litawor czuje się poszkodowany, ograbiony z należnej chwały i łupów, dlatego decyduje się uderzyć na Witolda.

Litawor kieruje się urażoną dumą, zawiedzoną ambicją, poczuciem krzywdy i chęcią zysku. Niestety, jego dążenia są sprzeczne z interesem kraju. Przymierze z krzyżakami zawarte przeciw rodakowi osłabia ojczyznę. Litawor o tym wie, stąd jego wahanie. W rozmowie z Rymwidem próbuje ukryć wewnętrzne rozterki, niby przypadkowo gasi nawet płomień, by nie zdradzić się wyrazem twarzy. A jednak pozostaje nieugięty. Kiedy już podjął decyzję, nawet jeśli nie była dla niego łatwa ani oczywista, obstaje przy niej stanowczo. Zna go od tej strony Rymwid: „Zna, że książę młody / Namowom cudzym mało daje ucha / I, nie lubiący w długie brnąć wywody, / Zamiary knuje w swojej głębi ducha, / A skoro uknuł, nie dba na przeszkody / I hamowany, tym srożej wybucha”. Mimo to próbuje go przekonać. Litawor jednak nie ulega argumentom Rymwida, choć na ogół szanuje jego rady. Sługa ostrzega go, że krzyżacy mogą go zdradzić, ale i to nie jest w stanie zmienić postanowienia Litawora. Nie zmienią go także błagania żony.

Litawor ponosi konsekwencje swego uporu. Nie uległ prośbom żony, więc ona podjęła działania na własną rękę, wbrew jego zaleceniom. Przepłaciła to życiem. Grażyna umiera walcząc w obronie honoru swego męża. Litawor zbyt późno dociera na pole walki, nadzwyczajnym wysiłkiem doprowadza do zwycięstwa swych wojsk, ale nie może już uratować życia żony. Jej strata jest dla niego ogromnym ciosem. Litawor kochał swoją żonę, a jej śmierć obciąża jego sumienie.