Czesław Miłosz „Zaklęcie” - racjonalizm i klasycyzm w wierszu. Opracowanie

„Zaklęcie” Czesława Miłosza to utwór o silnych nawiązaniach zarówno do racjonalizmu, jak i klasycyzmu. Wiersz ten przede wszystkim jest prosty w swojej budowie i niezwykle harmonijny. Nie ma w nim zbędnych epitetów, metafor, nie jest zbyt skomplikowany w odbiorze, co wiąże go z klasycyzmem.

Głównymi cechami klasycyzmu są: prawdopodobieństwo, przestrzeganie zasady decorum, właściwości stylu, jednorodności stylu i gatunku, umiaru, czystości i jasności przekazu informacji. Te charakterystyczne dla klasycyzmu cechy odnajdujemy w tym wierszu. Czesław Miłosz w utworze „Zaklęcie” silnie nawiązuje do wzorców zarówno klasycystycznych, jak i elementów racjonalizmu. Autor bardzo często ulega temu zabiegowi tylko po to, aby dzięki temu z jeszcze większą przejrzystością ukazać swoje poglądy, przekonania.

W wierszu Czesława Miłosza panuje harmonia, porządek. Dzięki przejrzystości budowy utworu całą uwagę możemy skupić na treści i tym, co tą treścią próbuje poeta nam przekazać. Tutaj mistrz słowa poetyckiego nakazuje nam zwrócenie uwagi na cnotę jaką jest mądrość, a więc rozum ludzki:

„Piękny jest ludzki rozum i niezwyciężony.
Ani krata, ni drut, ni oddanie książek na przemiał,
Ani wyrok banicji nie mogą nic przeciw niemu.
On ustanawia w języku powszechne idee
I prowadzi nam rękę, więc piszemy z wielkiej litery
Prawda i Sprawiedliwość, a z małej kłamstwo i krzywda”.

W całym wierszu Czesław Miłosz odwołuje się do charakterystycznej dla programu oświecenia filozofii racjonalizmu. Mądrość, a więc rozum ludzki to najlepszy przymiot, dzięki któremu możemy i powinniśmy poznawać świat. W taki sam sposób o rozumie mówi racjonalizm. Świat można postrzegać jedynie przez niezbadane umiejętności rozumu, a przez to dzięki mądrości.

Nie ma nic pewniejszego i lepszego od rozumu. Pochwała jego talentu jest widoczna w całym wierszu. Posługiwanie się rozumem jest niczym innym, jak najlepszym wyjściem, jedyną możliwą drogą życia. Dzięki obraniu tej drogi człowiekowi żyje się prościej, bo to właśnie rozum jest jedynym i najważniejszym źródłem, przyczyną dobra. Jeżeli rozum przyczynia się do istnienia dobra, to tą drogę właśnie wskazuje nam filozofia racjonalizmu oraz Czesław Miłosz.

Rozum może być w służbie dobra, podobnie jak poezja, co jest założeniem czysto klasycystycznym. Poezja może być nośnikiem dobra poprzez zawieranie w niej wartości moralnych, etycznych, czy chociażby filozoficznych. Poezja dociera do wielu odbiorców, jest też możliwe, że w jakiś sposób na nich oddziałuje, wpływa i kształtuje ich postawę życiową. Poezję można wykorzystać do dobrych celów, do czynienia dobra, przestrzegania przed błędami innych.

Wiersz w swoim przesłaniu jest łagodny, bardzo prosty w odczytaniu, jak to miało się z klasycystycznymi utworami. Główną ideę utworu możemy wyszukać już w pierwszych wersach utworu, kiedy to Miłosz podkreśla, że nie ma większej wartości nad zdrowy rozsądek, czyli rozum ludzki. Odwołuje się także do pojęcia filozofii, która dla niego wciąż jest młoda i zawsze nowa. Dzięki filozofii można tworzyć świat na nowo, przekształcać go. Podobnie jak filozofia, poezja i rozum ludzki silnie związane są z naturą, co również silnie zaznacza Miłosz.

Stąd założenie, że wszystko, co dobre, wywodzi się z natury. To także jest założeniem czysto klasycystycznym. Czesław Miłosz w swoim wierszu „Zaklęcie” otwiera połączenia z tezami przedstawionymi niegdyś przez poetów klasycznych, jak i filozofów-racjonalistów. Utwór wywiera pozytywne wrażenie, bo jest prosty w zrozumieniu. Tak, jak nakazuje klasycyzm.