Trzej królowie - historia, dary, symbolika

Kacper, Melchior i Baltazar – Trzej Królowie – przybyli do Betlejem, by oddać pokłon nowonarodzonemu królowi żydowskiemu. Nie wiedzieli oni dokładnie, gdzie ma narodzić się Jezus, jednak swoją trasę wytyczyli dzięki obserwacji gwiazd i znajomości proroctwa zawartego w Księdze Micheasza. Po drodze odwiedzili Heroda, chcąc wypytać go o miejsce narodzin nowego władcy. Król Judei, chociaż nie wiedział wiele o Jezusie, postrzegał go jako rywala, którego jak najszybciej trzeba zgładzić. Dlatego poprosił pielgrzymów by, skoro tylko dowiedzą się gdzie przebywa nowy władca, podali mu miejsce jego urodzenia. Sam mówił, że chciałby także złożyć mu pokłon, jednak w rzeczywistości planował go zgładzić. Mędrcy w drodze powrotnej zostali nawiedzeni przez anioła, który nakazał im obrać inną trasę. Właśnie w ten sposób przybycie trzech tajemniczych postaci przed oblicze Jezusa opisane jest w Ewangelii wg św. Mateusza. Przyjrzyjmy się teraz nieco bliżej Trzem Królom.

Przede wszystkim trzeba zaznaczyć, że relacja Ewangelisty nie podaje dokładnej liczby przybyszów ze wschodu, lecz wspomina o trzech darach, jakie zostały złożone  Chrystusowi: o mirrze, kadzidle i złocie. Właśnie na tej podstawi dzisiaj przypuszczamy, że Mędrców było właśnie trzech. Późniejsza tradycja, wywodząca się ze średniowiecza, podaje imiona tych mężczyzn – Kacper, Melchior i Baltazar. Problematyczne jest także określanie przybyszów mianem „królów”. Zapewne nie byli to żadni władcy, ale ludzie niezwykle dobrze wykształceni i biegli w wiedzy astrologicznej i matematycznej - być może wschodni kapłani lub właśnie astrologowie. Wskazywać mogłoby na to pierwotne ich określenie – „magoi” – którego w Ewangelii użył św. Mateusz. Jednak mogłoby ono budzić negatywne skojarzenia (nawiązania do mrocznych sztuk magicznych), dlatego dzisiaj postrzegani są właśnie jako Królowie bądź Mędrcy.

Dary Trzech Mędrców można (i być może należy) postrzegać przede wszystkim w sposób symboliczny. Kadzidło to wyraz boskości nowonarodzonego króla. Od dawna właśnie poprzez okadzanie oddawano hołd bogom, a zwyczaj ten praktykowany był już przez Mojżesza. Złoto także jawi się jako oznaka wielkiej czci i boskiej natury Jezusa. Według tradycji Żydzi widzieli w tym cennym kruszcu Boskie Światło. Natomiast mirra, czyli wonna żywica, używana była w zamierzchłych czasach do balsamowania ciał (np. w Egipcie), a także jako lekarstwo. Można w niej widzieć symbol nieśmiertelności i wielkiej potęgi nowonarodzonego Jezusa.

W dzisiejszym Kościele Katolickim święto Trzech Króli obchodzone jest niedługo po Bożym Narodzeniu – 6. stycznia. Inaczej zwane jest ono świętem Objawienia Pańskiego (epifanii), czyli ukazania całemu światu przez Chrystusa swej boskiej natury. Natomiast postaci Trzech Mędrców jawią się jako symbol tego, że cały świat oddał cześć Wcielonemu Bogu. Dlatego w ikonografii często ukazuje się ich jako postaci w różnym wieku i o różnych kolorach skóry. Reprezentują nie tylko ukłon rozumu przed Bogiem, ale także hołd złożony przez pogan.