Powszechna Deklaracja Praw Człowieka - powstanie, interpretacja

Powszechna Deklaracja Praw Człowieka to dokument uchwalony 10 grudnia 1948 roku w Paryżu przez Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych. Był to pierwszy tego typu akt przyjęty przez środowisko międzynarodowe. Aktualnie stanowi podstawę prawną systemu ochrony praw człowieka ONZ, a także punkt wyjścia dla działania wielu organizacji zajmujących się ochroną wolności jednostki. 

Do powstania Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka przyczyniły się okrucieństwa II wojny światowej. Odczuwano potrzebę sformułowania dokumentu, który określiłby ogólne prawa przynależne każdemu człowiekowi i da podstawę ich ochrony. Była to swoista próba stworzenia zestawu obowiązujących praw i wolności ludzi z różnych kręgów kulturowych i narodowościowych. 

Deklaracja miała jednak jedynie charakter rezolucji w związku z czym nie tworzyła prawa w znaczeniu formalnym. Stanowiła postulat, ale nie nakładała zobowiązań. Ustanawiała jednak pewien wzorzec na którym oparły się późniejsze ustawodawstwa państwowe. Żadne państwo nie wyraziło sprzeciwu podczas głosowania nad jej przyjęciem, jednak osiem wstrzymało się od głosu. Jednym z tych państw była Polska - miało to związek z obowiązującym wówczas ustrojem - od podpisu wstrzymał się Związek Radziecki oraz pozostali jego satelici. 

Powszechna Deklaracja Praw Człowieka jest jednym z najczęściej tłumaczonych i cytowanych dokumentów dotyczących praw człowieka. Dokument ten składa się z 30 artykułów poprzedzonych preambułą. Deklaracja postuluje równość i wolność wszystkich ludzi. Zaznacza posiadanie przez każdą jednostkę - niezależnie od razy, płci, narodowości czy innych względów - takich samych praw i wolności tj m.in.: prawa do życia, wolności, bezpieczeństwa, sprawiedliwego procesu, swobodnego przemieszczania się, własności, wolności sumienia oraz wyrażania opinii, zrzeszania się, uczestnictwa w życiu politycznym bezpośrednio lub poprzez udział w wyborach, pracy i odpowiedniego wynagrodzenia za nią, urlopu, wypoczynku, przystępowania do związków zawodowych, bezpłatnej nauki (przynajmniej na poziomie podstawowym - równocześnie wskazuje na obowiązkową naukę na tym poziomie), uczestnictwa w życiu kulturalnym.

Zabrania tortur, okrucieństwa, dyskryminacji. Przyznaje prawo ubiegania się o azyl polityczny.

Ograniczenie tych praw może następować jedynie w celu poszanowania praw i wolności innych oraz zachowania porządku publicznego i zadość uczynienia wymogom moralnym.