Kultura alternatywna i kontrkultura - porównanie (podobieństwa i różnice)

Terminologia związana z dwudziestowiecznymi zjawiskami kulturalnymi jest dość zawiła i nie zawsze oddaje istotę rzeczy. Część pojęć dopiero się precyzuje. Naukowcy mają problem, żeby dokładnie ustalić elementy różnicujące niektóre zjawiska. Tak dzieje się między innymi w przypadku omawiania zagadnień związanych ze współczesnymi ruchami społeczno-kulturowymi. Bardzo trudno wyznaczyć granicę między subkulturą, kontrkulturą, podkulturą i kulturą alternatywną. Dla znacznej części odbiorców są to terminy tożsame. Jednak badacze kultury starają się je oddzielać.

Czym zatem jest kultura alternatywna i kontrkultura? Co je łączy, a co dzieli? Są to ruchy kontestacyjne, czyli wyrażające sprzeciw wobec zastanej rzeczywistości i próbujące ją przewartościować, zmienić. Powstały jako reakcja na kryzys kulturowy i społeczny świata zachodniego. Młode pokolenie czuło, iż obowiązujące normy i wartości nie mogą zaspokoić ich pragnień i aspiracji, odnosiło wrażenie, jakby było zniewolone przez system i jego wytwory narzucane społeczeństwu. Brak widocznych przemian powodował uczucie buntu i chęć stworzenia takich form życia społecznego, które zaspokoiłyby aspiracje młodych. Zarówno kultura alternatywna, jak i kontrkultura wywodzą się właśnie z tego ruchu. Były odpowiedzią na zbyt skostniały system społeczno-kulturalny. Osobom je tworzącym dawały możliwość wyrażenia swojej dezaprobaty, a ponadto zapewniały poczucie wspólnoty, której nie mogła dać rodzina ani społeczeństwo.

Za cel główny wyznaczały sobie wyzwolenie człowieka z różnego typu konwenansów, wyznaczonych im ról społecznych, wreszcie – całego systemu kultury masowej. Zatem stoją one w opozycji do obowiązujących stosunków społecznych i kultury, a często także wobec konstytuującej je machiny politycznej. Kolejną cechą łączącą te dwa zjawiska jest fakt, iż ich członkowie zrzeszali się w określone grupy, tworzyli pewnego rodzaju komuny. Natomiast czym się one różnią? Kultura alternatywna wyrasta z ruchu kontestacyjnego, jednak w założeniu nie podejmuje walki z oficjalną kulturą i jej wytworami, stara się po prostu dać ludziom wybór, stworzyć jakąś alternatywę, nowe spojrzenie na dziedziny życia społecznego – kulturę muzykę, sztukę; sprawić, iż powstanie układ „albo-albo” i ludzie nie będą skazani wyłącznie na jeden typ kultury.

Natomiast kontrkultura dąży do całkowitego zanegowania wartości kultury obowiązującej, podważa zasadność jej istnienia i pragnie uwolnić człowieka od wszelkich form uzależnienia społecznego i kulturowego. Dlatego nie proponuje stworzenia żadnego nowego systemu kultury, gdyż on także mógłby zniewolić jednostkę. Jest ona zdecydowanie nastawiona anty i ma charakter ruchu konfliktowego. Część socjologów uważa, iż kontrkultura jest pośrednim etapem między subkulturą a kulturą alternatywną. Subkultury ewoluują od stanu mało spójnych wspólnot o podobnych poglądach na świat, poprzez krytykę i zwalczanie dominującego nurtu kulturowego (czyli kontrkulturę), aż do stworzenia niszowych ruchów, które staną się alternatywą. Przy takim założeniu kultura alternatywna jest najwyższym stopniem rozwoju ruchów kontrkulturowych.