Kontrkultura - przykłady, definicja, charakterystyka

Lata 60. XX wieku to początek okresu burzliwych przemian społeczno-kulturowych w Stanach Zjednoczonych i w Europie. Powstał wtedy szereg ruchów, które oficjalnie wystąpiły przeciw obowiązującemu porządkowi politycznemu, społecznemu, obyczajowemu i kulturowemu. Zaczątki kontrkultury związane są z beatnikami, diggersami i hipsterami, którzy postulowali przeprowadzenie „reformy” ówczesnej kultury w duchu wyzwolenia jej od konsumpcjonizmu, schematyzmu, doktrynerstwa. Pojawił się także szereg innych grup, np. rockersi czy motocykliści, którzy dążyli do całkowitego zanegowania wartości istniejącej kultury.

Organizacje młodzieżowe, uniwersyteckie i inne zjednoczyły się m.in. w ruch ideologiczny i polityczno-społeczny Nowej Lewicy. Głosiła ona hasła takie jak uwolnienie jednostki od manipulacji i nałożonych na nią „sideł” kulturowych i społecznych, przypisanych jej ról i schematów zachowania oraz myślenia, a także zwalczanie mieszczańskiej moralności, konsumpcjonizmu i kultu technologii. Ponadto, za fundamentalne własnej wartości Nowa Lewica uznała ideę wolności, równości, miłości, tolerancji i pacyfizmu (słynne „peace & love”).

Zgodnie z postulatami środowiska te zaczęły organizować się w bardziej zorganizowane grupy dla wyrażenia sprzeciwu wobec wojny w Wietnamie czy Algierii, wzrastającego zjawiska przemocy, wartości państw kapitalistycznych oraz nietolerancji rasowej. Na przestrzeni kilku lat ruch ten znacznie urósł w siłę. Do skonsolidowania go przyczyniły się również wydarzenia polityczne, takie jak zabójstwo prezydenta J.F. Kennedy’ego, a następnie jego brata Roberta oraz zastrzelenie Martina Lutera Kinga – przywódcy ruchu na rzecz zniesienia dyskryminacji rasowej. W wielu miastach Stanów Zjednoczonych i Francji wkrótce doszło do starć przedstawicieli środowisk kontrkulturowych z policją, co przerodziło się w zamieszki na wielką skalę.

Chcąc stworzyć najbardziej ogólną definicję kontrkultury możemy powiedzieć, iż jest to ruch społeczny (i grupy go tworzące) występujący przeciwko współczesnej, konsumpcyjnej kulturze oraz systemowi społecznemu i politycznemu utrwalającemu jej przejawy, odrzucający także wartości, normy zachowania i styl życia prezentowane przez państwa zachodnie. Negował on głównie konsumpcyjne podejście do życia, nastawienie na zysk i karierę, przyjęte podziały społeczne, jak również kulturę masową pozbawiającą człowieka indywidualności na rzecz osobowości masowej.

Przeciwstawieniem dla świata kapitalistycznego miały być postulaty pacyfizmu, wolności, równości, realizacja pragnień duchowych, a nie materialnych, a ponadto – wprowadzenie rządów małych wspólnot, które w porozumieniu decydowałyby o kształcie życia politycznego, gospodarczego i społecznego. Dążono do wcielenia w życie tych postulatów, m.in. poprzez tworzenie kolejnych organizacji, zrzeszeń, sekt religijnych czy ruchów kulturalnych. Znalazło to swój wyraz choćby w powstaniu „teatru otwartego” (a także innych przedsięwzięciach teatralnych takich jak happeningi, „Festiwal Życia” w Chicago, teatr uliczny) i nowych form literatury oraz sztuki (np. pop-art), upowszechnieniu muzyki rockowej, organizowaniu festiwali muzycznych (najsłynniejszy festiwal „Woodstock”).

Na fali wystąpień kontrkulturowych wyłonił się także ruch New Age oraz szereg subkultur młodzieżowych.