Trybunał Konstytucyjny - orzeczenia, skład, kompetencje. Trybunał Konstytucyjny w Polsce

Trybunał Konstytucyjny (w skrócie TK) to polski organ wymiaru sprawiedliwości rozpatrujący sprawy konstytucyjne. Ustanowiony został na mocy Ustawy z 26 marca 1982 o zmianie Konstytucji PRL, natomiast faktycznie powstał trzy lata później. W 1986 roku rozpoczął swoją działalność. Jest jednym z najważniejszych gwarantów praworządności w państwie.

Podstawową kompetencją TK jest sprawowanie nadzoru nad zgodnością z obowiązującą konstytucją wszelakich zaskarżonych aktów prawnych (ustaw oraz aktów niższego rzędu). Do zadań Trybunału należy także badanie zgodności tych przepisów prawnych z umowami międzynarodowymi. Rozpatruje on skargi konstytucyjne, czyli zaskarżenia aktów prawnych, które obywatel uzna za naruszające jego prawa zawarte w ustawie zasadniczej – konstytucji. Zadaniem TK są także rozstrzygnięcia sporów kompetencyjnych dotyczących centralnych organów państwa. Może on dodatkowo orzec o niezgodności z konstytucją celów wskazywanych przez partię polityczną albo podejmowanych przez nią działań. Uprawieniem Trybunału Konstytucyjnego jest również uznawanie chwilowej niezdolności do sprawowania przez Prezydenta RP urzędu. Trybunał Konstytucyjny wydaje też odpowiedzi na pytania zadawane przez sądy.

Na początku swojej działalności Trybunał Konstytucyjny posiadał ograniczone kompetencje – jego orzeczenia mogły zostać odrzucone przez sejm poprzez głosowanie. Wymagana była większość 2/3 głosów. Po wprowadzeniu aktualnie obowiązującej konstytucji z 2 kwietnia 1997 roku uprawnienia TK znacznie się wzmocniły. Stał się on niezależnym od innych sądów organem wymiaru sprawiedliwości.

W skład Trybunału Konstytucyjnego wchodzi 15 sędziów wybieranych na 9 letnią kadencję. Wybór dokonywany jest przez sejm. Sędziowie są niezawiśli, podlegają wyłącznie konstytucji. Nie mogą łączyć zajmowanego stanowiska z pełnieniem funkcji w parlamencie ani też należeć do partii politycznej czy związku zawodowego. By zasiąść na stanowisku sędziego TK, kandydat musi posiadać kwalifikacje potrzebne do orzekania w Sądzie Najwyższym lub Naczelnym Sądzie Administracyjnym.

Organem Trybunału jest Prezes i Wiceprezes. Wybierani są oni spośród zgłoszonym przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Trybunału przez Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej. Organem TK jest także wspomniane wcześniej Zgromadzenie Ogólne, w skład którego wchodzą wszyscy sędziowie Trybunału (prawomocne uchwały powołuje się przy obecności minimum 9 członków). Sędzią Trybunału Konstytucyjnego można być tylko raz.

Trybunał orzeka w pełnym składzie (przypadki najbardziej skomplikowane, a także sprawy dotyczące partii politycznych i sporów kompetencyjnych) albo w składzie pięciu lub trzech sędziów.

Instytucje podobne do polskiego Trybunału Konstytucyjnego istnieją również w innych krajach. W USA, dla przykład, orzekaniem w sprawach konstytucyjnych zajmuje się Sąd Najwyższy.