Marginalizacja a wykluczenie - podobieństwa i różnice, porównanie

Pojęcia marginalizacji i wykluczenia społecznego są ze sobą nierozerwalnie powiązane. Wykluczenie społeczne jednostki może być efektem wcześniejszej marginalizacji grupy społecznej, z której jednostka się wywodzi. Można także zdefiniować wykluczenie jako efekt nakładających się an siebie kilku etapów marginalizacji. Marginalizacja rozumiana jest jako postępujący spadek znaczenia jednostki lub grupy w społeczeństwie. Jednostka ta odczuwa znaczne utrudnienie w wypełnianiu zwyczajowych ról społecznych, co może prowadzić do jej całkowitego wykluczenia.

Marginalizacja może prowadzić do wykluczenia jednostki z życia społecznego. Grupy zagrożone marginalizacją są narażone na wykluczenie w wysokim stopniu. Do takich zmarginalizowanych grup możemy współcześnie zaliczyć: dzieci i młodzież z ubogich rodzin, ofiary patologii, osoby z małych miasteczek położonych w ubogich regionach kraju, osoby długotrwale bezrobotne, mniejszości etniczne czy imigranci. Tego typu grupy są najbardziej narażone na wykluczenie. Mają one ograniczony dostęp do dóbr materialnych, dóbr kultury, poddane są sile ubóstwa i często deprawacji. 

Uczestnictwo w życiu społecznym zdaniem socjologów jest pojęciem stopniowalnym. Można w życiu społecznym uczestniczyć „mniej” lub „bardziej”. Niski poziom uczestnictwa w życiu społecznym oznacza marginalność tego uczestnictwa, jego brak lub udział wyjątkowo niski możemy już uznać za wykluczenie.

Marginalizację uznaje się także za brak uczestnictwa w życiu społecznym jednostek i grup społecznych, w sytuacjach gdy można by wymagać od nich takiego udziału. Natomiast wykluczenie to niezdolność do takiego uczestnictwa w sytuacji nawet gdy jednostka wyraża taką wolę.