Samorząd - rodzaje samorządu

Idea samorządności to niezwykle istotny element funkcjonowania państwa demokratycznego i państwa prawa. Samorząd polega na przekazaniu części władzy państwowej (imperium) strukturom niezależnym od rządowych, składających się z obywateli, którzy otrzymują w ten sposób możliwość samostanowienia w określonej kategorii spraw. 

Samorząd może przyjąć różne formy, najbardziej popularny to oczywiście samorząd terytorialny, ale także samorządy gospodarcze czy zawodowe.

Samorząd terytorialny w Polsce swoje działanie opiera na przepisach Konstytucji i odpowiednich ustaw szczególnych (ustawa o samorządzie gminy, powiatu, województwa, a także Ustawa o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miasta). Na mocy tych regulacji wprowadzony został trójstopniowy podział samorządu terytorialnego, którego podstawową jednostką jest gmina, następnie powiat oraz województwo. Co istotne, jednostki te nie występują układzie wzajemnej podległości. Jednostki samorządowe niższego szczebla są niezależne od jednostek szczebla wyższego, ich podział zadań ma charakter funkcjonalny. Na czele jednostek samorządu jako organy stanowiące stoją odpowiednio rady gmin, rady powiatów i sejmiki województw, pochodzące z wyborów bezpośrednich. Władzę wykonawczą sprawują w powiatach i województwach - zarządy, ze starostą i marszałkiem województwa na czele, natomiast w gminach władza wykonawcza spoczywa w rękach organu, który także pochodzi z wyborów bezpośrednich.

Samorząd zawodowy oparty jest na wzajemnych więziach wynikających z wykonywania tego samego zawodu. Charakter samorządów zawodowych mają organizacje profesji o silnej pozycji na rynku. Przykładem może być samorząd lekarski, czy korporacyjne samorządy prawnicze - radcowski czy adwokacki. Samorządy te charakteryzują się dość sporą swobodą działania, własnymi strukturami i organizacją, posiadają także własne sądy dyscyplinarne, które mają wyłączne prawo do orzekania w kwestii naruszenia zasad etyki danego zawodu.

Samorząd gospodarczy to organizacja osób parających się działalnością gospodarczą. W Polsce składa się on z Izb Gospodarczych i Krajowej Izby Gospodarczej, organu na poziomie ogólnopolskim. Działalność samorządu gospodarczego polega głównie na popieraniu inicjatyw wspierających rozwój przedsiębiorczości.