Domniemanie niewinności - Zasada domniemania niewinności - definicja, opis

Zasada domniemania niewinności polega na tym, że w procesie sądowym – czy jakimkolwiek innym postępowaniu – osoba oskarżona pozostaje niewinna aż do momentu udowodnienia jej winy. Początki tej zasady sięgają czasów rzymskich, bowiem postępowano wówczas wg tzw. zasady domniemania dobrej wiary (łac. raesumptio boni viri). Zasada domniemania dobrej wiary zakłada, że oskarżony postępował zgodnie ze swą najlepszą wiedzą i bez złych intencji.

Skutkiem funkcjonowania w prawie polskim (ale nie tyko w polskim, ponieważ zasada domniemania niewinności jest jednym z praw podstawowych człowieka i gwarantowana jest także przez prawo międzynarodowe) zasady domniemania niewinności jest fakt, że kluczową postacią w przebiegu postępowania staje się oskarżyciel. Musi on udowodnić winę określonemu oskarżonemu, który właściwie nie ma obowiązku się bronić, udowadniać swojej niewinności. Do momentu przedstawienia wiarygodnych dowodów jego winy jest bowiem uznawany za osobę niewinną (§1 art. 5 Kodeksu postępowania karnego: oskarżonego uważa się za niewinnego, dopóki jego wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym wyrokiem).

Warto wspomnieć także o innym, bardzo ważnym skutku funkcjonowania zasady domniemania niewinności, jakim jest – w przypadku zaistnienia wątpliwości – wydanie wyroku na korzyść oskarżonego. W stosunku do osoby oskarżonej z nieudowodnioną winą nie można także orzec kary. Powyższe skutki obowiązywania zasady domniemania niewinności zostały przyjęte na XII Kongresie Prawa Karnego w Hamburgu w 1979 roku.

Interesującą kwestią, jaka pojawia się w odniesieniu do zasady domniemania niewinności, jest działalność mediów, które, wydaje się, nieraz w znaczący sposób ją łamią. Nieraz można spotkać dramatyczne relacje z miejsc przestępstw, kiedy to komentatorzy stwierdzają, że np. zabójcą jest człowiek o inicjałach X.Y. W świetle prawa osoba ta jest jednak niewinna do momentu wydania prawomocnego wyroku sądowego.

Z jednej strony problem ten jest regulowany przez prawo prasowe (zakazujące m.in. publikacji danych i wizerunku osób oskarżonych), z drugiej – media mają obowiązek rzetelnie informować społeczeństwo o codziennych wydarzeniach. Wszelkie rozterki medialne powinny jednak być rozstrzygane z zabezpieczeniem interesu osoby oskarżonej (podejrzanej).