Sondaż - definicja, charakterystyka, przykłady

Sondaż – badanie tzw. surveyowe lub reprezentacyjne przeprowadzane na podstawie obserwacji zachowań, pomocą kwestionariusza. Jest badaniem socjologicznym, którego stosowanie ma na celu zebranie danych. Przeprowadzane badanie musi mieć na względzie taki dobór próby, by w efekcie uzyskać zbiór danych będących podstawą do dalszej analizy ilościowej.

Sondaże społeczne opierają się na próbie losowej. Od wielu już lat, stanowią najważniejszą techniką badań opinii i badań rynku. Na podstawie badań sondażowych powstają opisy statystyczne różnego rodzaju społeczności, zarówno w skali kraju, jak i regionu. 

Badania sondażowe charakteryzują się dużą przejrzystością i dostępnością. W przeciwieństwie bowiem do innych metod, nie zakładają ingerencji badaczy w uzyskane wyniki, ponieważ ich procedury są jasne i klarowne, i każdy może mieć do nich dostęp. Jedyne, co można by sondażom zarzucić, to sztywny kwestionariusz, z góry ustalony i nie podlegający zmianom po rozpoczęciu badania, co czasem okazuje się pułapką. 

Zadaniem badań tego typu jest zebranie danych dotyczących poszczególnych osób, ich działań oraz grup społecznych (rodziny, gospodarstwa, organizacje, szkoły, zakłady pracy itd.). Można też badać bardzo liczne grupy i zbiorowości, ale wówczas, konieczne jest kilkakrotne przeprowadzenie wywiadu, na ten sam temat, by móc porównać większą ilość wyników. W ten sposób socjologowie badają również zjawiska społeczne, poglądy, zapatrywania polityczne, poziom ubóstwa itd. Sondaże przeprowadza się bezpośrednio, telefonicznie, listownie lub internetowo. 

Metoda sondażowa ukazuje siatkę statystycznych powiązań między cechami społecznymi jednostek, które mają charakter zmienny, a przez to dają obraz zbiorowości, wskazują na typowe postawy i zachowania, opinie i poglądy. Wystarczy bowiem zbadać tzw. próbę reprezentacyjną, czyli przeprowadzić sondaż na reprezentacji społeczności bądź grupy jednostek, którą chce się opisać, a następnie uogólnić wyniki i wyciągnąć wnioski. 

Dziś, sondaż jest najczęściej używaną metodą badań opinii, ponieważ pozwala poznać daną zbiorowość w stosunkowo krótkim czasie (kilka dni), a pozyskane informacje można wykorzystać do analizy ilościowej. Dla prowadzenia badań angażuje się często tzw. ankieterów. Trafność zaś jest tym większa, im bardziej obiektywny może być respondent, co zależy też od tego, w jakim stopniu pytania dotyczą spraw z jego życia, na temat których wolałby nie mówić. 

Sukces sondażu zależy od prawidłowo sformułowanych pytań sondażowych, od doboru próby reprezentacyjnej, uczciwości i kompetencji ankietera. 

Różne rodzaje sondażu wymagają odpowiedniego przygotowania. Obecnie pracuje się nad technikami, które pozwoliłyby badać społeczności odmiennych kultur i zwyczajów, które niekoniecznie są w stanie udzielać odpowiedzi na zwyczajowe pytania sondażowe.