Roszczeniowość - postawa społeczna - definicja, charakterystyka, przykłady

Roszczeniowość – postawa społeczna charakteryzująca się wysokim poziomem oczekiwań wobec państwa, władzy, organizacji w zakresie zapewnienia warunków socjalnych, a przy tym zupełną biernością w zaspakajaniu własnych potrzeb. 

Źródła tej negatywnej postawy, tkwią w systemach gospodarczych, w których mechanizmy wolnorynkowe zastąpiono skomplikowaną machiną biurokratyczną, scentralizowano działalność państwową. Efektem tego typu posunięć stała się, niestety, głęboko zakorzeniona w świadomości ludzi postawa roszczeniowa w dziedzinie gospodarczej i zawodowej. Obywatele zarażeni roszczeniowością uważają, że wiele im się należy od państwa. Na przykład w razie gdyby stracili dach nad głową – państwo powinno im zapewnić tymczasowe miejsce zamieszkania – podobne podejście wykazują w każdej tego typu trudnej sytuacji. W rzeczywistości osoby takie wcale nie są zainteresowane zmianą zastanego stanu rzeczy, ponieważ musieliby sami podjąć odpowiednie wysiłki. Obywatele, których postawa charakteryzuje się roszczeniowością, uważają, iż w przypadku trudności materialnych państwo powinno zapewnić im warunki do życia. Często nie są zainteresowani zmianą swojej sytuacji, gdyż wiązałoby się to z koniecznością podejmowania określonych wysiłków na drodze do znalezienia bądź zmiany pracy.

W Polsce, w ciągu dwudziestu lat trwania III RP roszczeniowość weszła niestety na stałe do polskiego krajobrazu społecznego. W tym wypadku geneza tkwi najpewniej w poprzednim systemie: w PRL-u nieważna była praca efektywna, ale ochrona interesów klasy robotniczej i jej przywilejów. Obecnie, roszczeniowość najczęściej zarzucana jest związkom zawodowym. Krytyka tej postawy dotyczy utrudniania prowadzenia racjonalnej polityki ekonomicznej oraz spadku poziomu zainteresowania bieżącymi problemami (obrona interesów pracowniczych itp.). 

Równocześnie, także na zachodzie Europy roszczeniowość ma coraz większą ilość zwolenników, o dziwo, zwłaszcza w krajach o wysokim statusie życia, jak Niemcy, Francja czy Szwecja. Na ich przykładzie wyraźnie widać, że nadmierny rozrost systemu opieki socjalnej – nie popłacają. Wydaje się przy tym, że głównym problemem są w tym wypadku nieodwracalne już czasem skutki widoczne w zanikaniu postawy obywatelskiej w dotkniętych roszczeniowością społeczeństwach.