Rewizjonizm - definicja, charakterystyka

Rewizjonizm (łac. revisio – „ponowne widzenie”) – prąd polityczno-ideologiczny, którego źródła tkwią w niemieckim XIX-wiecznym międzynarodowym ruchu robotniczym. Negował podstawowe założenia marksizmu, kwestionując zwłaszcza teorię rewolucji społecznej i dyktatury proletariatu. Nie zgadzał się też na kierowniczą rolę partii (która powinna według niej prowadzić raczej działalność reformatorską) i uprzywilejowaną pozycję klasy robotniczej. 

Twórcą teorii rewizjonizmu był przywódca prawego skrzydła socjaldemokracji niemieckiej, Eduard Bernstein (1850-1932). W zbiorze artykułów wydanych pod tytułem: „Problemy socjalizmu” postulował rewizję podstaw marksizmu. 

Uważał, że marksistowskie prognozy społecznego rozwoju nie sprawdziły się, więc należy zmienić formy działania i pomyśleć je w dłuższej perspektywie czasowej. Rewolucja nie dawała gwarancji powodzenia, lepszym rozwiązaniem miał być zatem powolny, ale skuteczny rozwój. Poza tym, skoro rozwój kapitalizmu sprzyja w efekcie wzrostowi zamożności społeczeństwa, a co za tym idzie – polepszają się standardy życiowe mas robotniczych i następuje demokratyzacja burżuazji (klasy wyzyskującej), to następuje złagodzenie walki klas. 

Bernsteinowi chodziło w zasadzie o to, by kapitalizm wrósł w socjalizm bez użycia rewolucji, czyli o taki udział przedstawicieli klasy robotniczej w życiu parlamentarnym państw kapitalistycznych, który spowoduje wprowadzenie korzystnego ustawodawstwa: pozwoli polepszyć warunki pracy i podniesie stopę życiową. Postulaty miały też obejmować ochronę przed wyzyskiwaniem czy rozbudowę różnych form spółdzielczości. 

Za przyczyną Bernsteina, w latach pierwszej wojny światowej, ruch robotniczy podzielił się na lewicę i prawicę, a teoretyczne spory o najlepszą drogę do socjalizmu, toczyły się jeszcze przez wiele lat. 

Rewizjonizm był ostro zwalczany przez partie komunistyczne, a następnie posłużył im do zwalczania przeciwników politycznych, którym zarzucano sympatyzowanie z tym ruchem. 

Samym pojęciem rewizjonizmu posługiwano się później (od czasu zakończenia I wojny światowej, kiedy, zwłaszcza Niemcy, wysuwali roszczeniowe postulaty w sprawie zmiany podpisanych w Wersalu traktatów pokojowych), lecz już w innym znaczeniu,