Konflikt ZSRR - Chiny

Niemal od samego początku chińska droga do komunizmu znacząco różniła się od tej znanej z Rosji. Ze względu na odmienność struktury społecznej, inaczej przebiegał proces umacniania się scentralizowanej władzy.

Rozbieżności te bardzo mocno determinowały również politykę zagraniczną ChRL. Do pierwszych konfliktów, na razie jedynie dyplomatycznych, między państwem Mao Tse-tunga a Rosją dochodziło już w latach 50-tych. Przywódca chińskich komunistów, chciał podkreślić swą rolę w bloku państw socjalistycznych i wykorzystywał każdą okazję do krytyki przywódców ZSRR, którzy w jego opinii nie byli zbyt ortodoksyjni. Jego zaniepokojenie wzbudził już fakt potępienia kultu jednostki po śmierci Stalina. Kilka miesięcy poźniej, czyli po wydarzeniach październikowych w Polsce, Mao opowiedział się za ponownym przeanalizowaniem stosunków na linii ZSRR - państwa satelickie. Apel ten nie przypadł do gustu Chruszczowowi i przez kolejne lata następowały kolejne wymiany ciosów. U podłoża tego antagonizmu legły, oprócz kwestii ideologicznych, również te ambicjonalne. Chiny rościły sobie bowiem prawo do przewodnictwa w świecie komunistycznym. Tym niemniej dbano o to, aby spór miał charakter doktrynalny. I tak ZSRR zarzucało Chińczykom nacjonalizm, ChRL Rosjanom – rewizjonizm. W bardzo napiętej atmosferze przebiegały wizyty przedstawicieli w „sojuszniczym kraju”. Przywódcy nie szczędzili sobie krytyki, każdorazowo przekonując o swej wyższości.

Na przełomie lat 1959 i 1960 konflikt przybrał bardziej oficjalną formę. ZSRR m.in. zerwało porozumienie, ma mocy którego Chiny otrzymywały najnowsze informacje dotyczące produkcji bomb atomowych. W odwecie Mao wyrzucił ze swojego kraju wszystkich ekspertów rosyjskich, a w konstytucji obok „amerykańskiego imperializmu” znalazł się „radziecki rewizjonizm”.

Kolejne nasilenie konfliktu nastąpiło w czasie „rewolucji kulturalnej”. Wyolbrzymienie zagrożenia ze strony ZSRR służyło chińskiej władzy głównie w celu konsolidacji narodu. Wiarygodności tego typu zapewnieniom dodawał fakt, że w połowie lat 60-tych coraz częściej miały miejsce, głównie z winy Chińczyków, walki na granicach.

Moment kulminacyjny przypadł na rok 1969. Wtedy to, niemal przez 4 miesiące trwały walki na rzecze Ussuri. Napięcie było na tyle duże, że ZSRR realnie zastanawiało się nad zbrojną interwencją na terytorium Chin. Pod koniec kwietna roku 1969 walki jednak ustały i sytuacja się uspokoiła. Przywódcy Chin, wiedząc, że na ZSRR nie można już liczyć, postanowili ocieplić swe stosunki z USA (początek dyplomacji pingpongowej).

Po śmierci Mao Tse-tunga (1976) wzajemne stosunki między obu państwami uległy nieznacznemu polepszeniu.