PPR - powstanie i działalność Polskiej Partii Robotniczej

Polska Partia Robotnicza została założona 5 stycznia 1942 roku w Moskwie z inicjatywy Stalina. W jej szeregi weszli polscy komuniści, a na czele stanęli: Bolesław Mołojec, Paweł Finder oraz Marceli Nowotko. W początkach istnienia w programie PPR nie było jeszcze otwartych haseł komunistycznych (ze względu na fakt, że komunizm nie był silny, ani też popularny w polskim społeczeństwie), a jedynie krytyka Delegatury Rządu za to, że podejmuje zbyt mało jakichkolwiek działań i trwa w zbyt wielkiej bezczynności. Głównym celem była walka z faszystowskimi Niemcami. Jednak od początku działania, ostrze było także wymierzone w państwo podziemne. PPR gromadziła dane i informacje na temat jej członków, które były potem przekazywane do gestapo. Całość odbywała się z rosyjskiej inspiracji. Stalin już wówczas miał plany, co do Polski. Wiedział jednak, że nie uda się zaprowadzenie ustroju komunistycznego, jeżeli będzie działała silna opozycja.

PPR nie była jednak tylko narzędziem w rękach Stalina. U podstaw komunizmu leży zasada przedłożenia idei nad interesy państwowe (narodowe). Wywodziło się to z czasów, kiedy komunizm był alternatywą dla państwa, które nie dbało o potrzeby obywatela. Z czasem, gdy komunizm stał się silny, rola się odwróciła - stał się narzędziem państwa. Członkowie Partii Robotniczej byli więc znacznie bliżej Moskwy, niż swoich rodaków. Szczególnie niechlubnie w tym względzie zasłużył się Paweł Finder, działacz komunistyczny, wyszkolony w Rosji. W latach dwudziestych studiował w Wiedniu i Alzacji, był fascynatem zagadnienia walki klasowej. Gdy po studiach powrócił do Polski, zaangażował się w działalność komunistyczną, za co w roku 1934 został aresztowany. To on był głównym założycielem PPR, otrzymując jednak stanowisko drugiego sekretarza. Po eliminacji Bolesława Mołojca został pierwszym sekretarzem partii, uosabiając wszystkie jej cele - zaangażowanie w walkę z nazistami (jesienią 1943 roku zostanie za nie aresztowany i zamordowany przez gestapo), przy jednoczesnym zupełnym poddaniu się Związkowi Radzieckiemu. Za interesy Polski uważał interesy Stalina. Był idealnym wykonawcą jego woli.

Już po paru miesiącach działania, 28 marca 1942 roku, PPR powołało do życia Gwardię Ludową. Akcje, prowadzone przez zbrojne oddziały komunistów, były nieprzemyślane i źle zaplanowane - często napadano na zupełnie przypadkowych Niemców, nie zastanawiając się nad konsekwencjami tego czynu. Wywoływało to jedynie kolejne represje ze strony okupanta, nie dając najmniejszych korzyści politycznych.

W marcu 1943 roku została wydana programowa deklaracja, zatytułowana „O co walczymy”. Była to tzw. mała deklaracja. Ponownie wydana i uzupełniona została w listopadzie (duża deklaracja). W listopadowym wydaniu znalazło się już stwierdzenie o konieczności zerwania z rządem emigracyjnym. Deklaracje mówiły o walce z okupantem oraz utworzeniu rządu, który będzie rządem komunistycznym. Zapowiadano jednocześnie reformę rolną, jak i nacjonalizację państwa (handel, przemysł, transport). Kolejnym postulatem była obietnica zapewnienia każdemu obywatelowi pracy. Przygotowaniem obydwu deklaracji kierował, sprawujący wówczas funkcję sekretarza KC PPR, Paweł Finder.

Z inicjatywy PPR w styczniu 1944 roku została do życia powołana Krajowa Rada Narodowa, a PPR przystąpiła do intensywnej działalności, wspieranej przez Armię Czerwoną oraz polityków w Moskwie,  mającej na celu przygotowanie struktur pod nowy rząd i nową, powojenną rzeczywistość.