Walka o hegemonię w Europie w XVI w.

XVI – wieczna walka o hegemonię w Europie jest kwestią o tyle złożoną, iż zaangażowała kilka silnych mocarstw za wszelką cenę dążących do realizacji swej ekspansywnej polityki.
Główna oś rywalizacji osadzona została na konflikcie Francji z Imperium Habsburskim. W latach 1494-1559 za sprawą tych dwóch państw doszło to tzw. wojen włoskich.

Przyczyny tych walk dotyczyły zarówno sfery polityczno-gospodarczej (zagarnięcie bogatych terenów, przejęcie handlu na strategicznie istotnych terenach Półwyspu Apenińskiego) oraz dynastycznej (rody władców europejskich wyrażały permanentną chęć do rozszerzenia terenu własnej dominacji). Walki zainicjowane zostały przez Karola VIII Walezjusza, który w roku 1494 wkroczył do Italii. Przeciwko napastnikom uformowała się Liga Święta zrzeszająca min. cesarza Maksymiliana I Habsburga, Hiszpanię, Wenecję oraz papieża.

Po początkowych zwycięstwach Francuzów, po wybraniu Karola V na tron rzymsko-niemiecki, sytuacja zaczęła się odwracać. Wielką bitwę pod Padwią w roku 1525 udało się Lidze wygrać, co doprowadziło do zawarcia, niezwykle upokarzającego dla Francji, pokoju w Madrycie. Konflikt jednak nadal miał trwać, gdyż jego ostateczne zakończenie dokonać się miało dopiero na mocy pokoju w Cateau-Combresis w roku 1559. Zyski wojen włoskich dla strony Francuskiej były mizerne. Zajęcie niewielkich terytoriów nie było wystarczającą rekompensatom wieloletnich batalii. Zwycięzcami okazali się natomiast hiszpańscy Habsburgowie, którzy potwierdzili swą uprzywilejowaną pozycję wśród władców europejskich oraz dominację na Półwyspie Apenińskim.

W okresie największej świetności Imperium Habsburskiego, czyli za czasów Karola V, pod jego panowaniem znajdowały się: Niemcy, Hiszpania, królestwo Neapolu, Mediolanu, Niderlandy. Ponadto domenę rodową stanowiły Austria, Styria, Karyntia i Tyrol. Na zajętych przez siebie terenach, ciszący się poparciem kościoła katolickiego, Habsburgowie dążyli do wprowadzenia rządów absolutnych. Ponadto starano się poszerzać swe wpływy również w sposób pokojowy – Habsburżanki bowiem były żonami wielu królów europejskich (w tym również Zygmunta Augusta), co powodowało zbliżenie również w stosunkach międzypaństwowych.

W pierwszej połowie wieku Habsburgowie radzić sobie musieli również z ekspansją turecką. Zarzewiem konfliktu było państwo węgierskie, w którym część szlachty opowiedziała się za panowaniem Habsburgów, reszta natomiast wybrała Janem Zapolya. Wiele lat wojny spowodowało podział terytorium węgierskiego – Księstwo Węgierskie z Chorwacją należeć miało do Habsburgów, Siedmiogród, w którym panować miał syn Jana Zapola, Zygmunt, oddany został w lenno Turcji. Przemarsz wojsk Tureckich na zachód zahamowany został dopiero w roku 1571, kiedy to tworzące koalicję państwa hiszpańskie, Weneckie i Kościelne zwyciężyły w bitwie pod Lepanto.
O swe interesy w wieku XVI zadbać chciało również Wielkie Księstwo Moskiewskie, które zaangażowało się w I wojnę północną. Choć początek walk przebiegał zgodnie z planem Iwana Groźnego – zajęcie Narwy, Połocka – to pokój w Szczecinie z roku 1570 zatwierdzał klęskę Rusinów, którzy utracili wpływy nad Bałtykiem.

Koniec wieku XVI to okres niezwykle pomyślny dla Anglii, której udało się w roku 1588 pokonać hiszpańską „Niezwyciężoną Armadę”. Było to spektakularne rozpoczęcie okresu angielskiej dominacji w Europie w wiekach kolejnych.