Ruch Ludowy - Stronnictwo Ludowe, Polskie Stronnictwo Ludowe, Polsko-Katolicka Partia Ludowa i in. - programy, przedstawiciele, wpływ historyczny

Ruch ludowy w Polsce rozwijał się od dawien dawna całkiem nieźle i osiągnął status, który pozwolił partiom o charakterze ludowym zajmować w polityce wysoką pozycję. W 1931 roku zrodziła się nowa partia chłopska, która powstała 15 marca z połączenia się trzech innych frakcji chłopskich: PSL „Piast”, PSL „Wyzwolenie” oraz Stronnictwa Chłopskiego. W przeciągu pierwszych ośmiu lat istnienia Stronnictwo Ludowe skupiło wokół siebie około 130 tysięcy członków, zresztą po dziś dzień partie o charakterze ludowym cieszą się wielkim powodzeniem i licznym członkostwem.

W programie Stronnictwa Ludowego znalazły się takie zapisy i postulaty, jak obrona społeczeństwa polskiego przed dyktaturą, a zarazem reaktywowanie w II Rzeczpospolitej ustroju politycznego o charakterze demokratyczno-parlamentarnym. Żądano wprowadzenia zasady wolnych wyborów, a także stworzenie w pełni niezależnego sądownictwa oraz samorządu, który miał być silną podstawą dla demokracji w Polsce. Stronnictwo Ludowe postulowało także respektowanie praw obywatelskich, co miało zapewnić utrzymanie demokratycznych i praworządnych władz. Aby utrwalić demokrację, partia dążyła do tego, by rozdzielić Kościół od władz polskich.

Stronnictwo Ludowe jako partia chłopska przywiązywała duże znaczenie do własności prywatnej, którą uznawała za podstawę rozwoju rolnictwa, a poprzez to i państwa. W programie partii znalazły się również liczne odniesienia do kwestii kultury oraz oświaty, która w życiu ludowców miała zajmować istotne miejsce. Pierwszym szefem partii został wybrany Maksymilian Malinowski. W elitach Stronnictwa Ludowego znaleźli się również Maciej Rataj, Kazimierz Bagiński oraz Stanisław Wrona-Merski, a wreszcie Wincenty Witos, jeden z głównych orędowników zjednoczenia frakcji: PSL „Piast”, PSL „Wyzwolenie” i Stronnictwa Chłopskiego.

Jedną z najważniejszych partii ludowych w historii Polski jest po dziś dzień Polskie Stronnictwo Ludowe, którego posłowie zasiadają obecnie w polskim parlamencie (31 posłów) oraz w Parlamencie Europejskim (3 posłów). Choć obecne PSL nie jest bezpośrednim kontynuatorem dawnej partii o tej samej nazwie, jednak nawiązuje do jej historii, tradycji i programu. Wspomniana nazwa Polskie Stronnictwo Ludowe pojawiła się w życiu politycznym w roku 1903, kiedy to zaczęto podkreślać polskość frakcji, która jednocześnie zaczęła postulować obdarowanie Polski niepodległością. Ponadto w programie partii znalazły się takie postulaty jak równouprawnienie narodowe (wszak Polska była wówczas mieszanką licznych różnych narodowości) oraz politycznego i społecznego. Nim jednak nastąpi odzyskanie przez Polskę niepodległości - żądano zmian w austriackim systemie wyborczym. Pośród najwybitniejszych działaczy partii znajdziemy przede wszystkim takie postaci jak: Wincenty Witos, J. Stapiński, H. Rewakowicz, K. Lewakowski, J. Bojko, czy wreszcie B. Wysłouch.

Inną ciekawą partią o charakterze chłopskim była Mazurska Partia Ludowa, która zrodziła się w roku 1896. Powstała ona w grudniu owego roku na terenie Ełku. Mazurska Partia Ludowa, jak sama nazwa wskazuje, miała być polityczną organizacją skupiającą w swych ramach Mazurów, działająca przede wszystkim na terenie szeroko pojętych Mazur i wysuwająca postulaty, które mogły ową mniejszość etniczną zadowolić. Pośród owych postulatów znalazły się m.in. takie kwestie jak obrona chłopów i robotników przed wyzyskiem pochodzącym ze strony wielkich właścicieli ziemskich. Ponadto domagano się reformy systemu podatkowego, reformy administracji, reformy gospodarcze oraz polityczne, które miały ze sobą przynieść poprawę sytuacji ekonomicznej i politycznej chłopów oraz robotników. Innymi ważnymi kwestiami zawartymi w programie Polskiej Partii Ludowej była równość wobec prawa, zachowanie języka ojczystego oraz religii. Głównymi działaczami partii byli: Karol Bahrke (pierwszy przewodniczący partii), Zenon Lewandowski, Bogumił Labusz, Gustaw Leyding oraz Michał Kajka.

Jedną z ważniejszych partii w dziejach ruchu ludowego na terenach dawnej Polski było Polskie Stronnictwo Ludowe „Wyzwolenie”, które zostało powołane do życia w dniu 5 grudnia 1915 roku po połączeniu Narodowego Związku Chłopskiego, Związku Chłopskiego a także ugrupowania „Zaranie”. W czasie I wojny światowej PSL „Wyzwolenie” działało w opozycji do Komitetu Narodowego Polskiego, który został zdominowany przez osobistości o poglądach narodowo-demokratycznych, zarazem PSL „Wyzwolenie” wspierało powstawanie i formowanie się Legionów Polskich. W programie Polskiego Stronnictwa Ludowego „Wyzwolenie” znalazły się zapisy twierdzące, że podstawą gospodarki Polski powinno być rolnictwo, w związku z czym powinno się je otoczyć szczególną opieką. Ponadto głoszono hasła wolności rozwoju kultury, propagowano używanie języka ojczystego w szkołach i sądach. Głównymi działaczami partii byli: Tomasz Nocznicki, Błażej Stolarski, Stanisław Thugutt, Andrzej Waleron oraz Maksymilian Malinowski.

Ponadto, w ramach ruchu ludowego swoją drobną bytność zaznaczyła także Polsko-Katolicka Partia Ludowa założona w Grudziądzu w grudniu 1912 roku. Była to partia o charakterze ludowym, czerpiąca również z ideologii socjalistycznej. Partia ta jednak nie zaznaczyła się wyraziście na arenie polskiej polityki.