Rewizjonizm a reformizm - porównanie. Rewizjonizm - reformizm - podobieństwa i różnice

Rewizjonizm (łac. revisio – „ponowne widzenie”) był prądem polityczno-ideologicznym, którego źródła tkwią w niemieckim XIX-wiecznym międzynarodowym ruchu robotniczym. Twórcą teorii rewizjonizmu był przywódca prawego skrzydła socjaldemokracji niemieckiej, Eduard Bernstein (1850–1932). W zbiorze artykułów wydanych pod tytułem: „Problemy socjalizmu” postulował rewizję podstaw marksizmu. Kwestionował zwłaszcza teorię rewolucji społecznej i dyktatury proletariatu. 

Uważał, że rewolucja nie dawała gwarancji powodzenia. Proponował zatem powolny, ale skuteczny rozwój. Kwestionował marksistowskie prognozy społecznego rozwoju. Pragnął zmiany form działania i zaplanowania go w dłuższej perspektywie czasowej. Bernsteinowi chodziło o taką modyfikację, która polegała na połączeniu kapitalizmu z socjalizmem bez użycia rewolucji.

Teoretyczne hasła rewizjonizmu, przekształciły się wkrótce w nowy prąd, reformizm (łac. reformo – „przekształcam”). Strategia polityczna Bernsteina zakładała bowiem udział przedstawicieli klasy robotniczej w życiu parlamentarnym państw kapitalistycznych. Partia miała skupić się przede wszystkim na działalności reformatorskiej, skoncentrować się na walce wyborczej, by móc wprowadzić korzystnego ustawodawstwo, które pozwoliłoby polepszyć warunki pracy i podnieść stopę życiową. Bernstein dążył do realizacji doraźnych celów marksizmu za cenę rezygnacji z tych celów dalekosiężnych, zwłaszcza walki rewolucyjnej. 

Za przyczyną Bernsteina, w latach pierwszej wojny światowej, ruch robotniczy podzielił się na lewicę i prawicę, a teoretyczne spory o najlepszą drogę do socjalizmu, toczyły się jeszcze przez wiele lat. Według reformizmu kapitalizm miał „przerosnąć” w socjalizm. 

Zwolenników pozyskał Bernstein głównie wśród przywódców partii socjaldemokratycznych,

działaczy II Międzynarodówki. Najostrzej zwalczali go przywódcy partii bolszewickiej na czele z Leninem.