Senat rzymski

Kluczową rolę w niezwykle zaawansowanym życiu politycznym starożytnego Rzymu odgrywał senat. W jego skład wchodzili byli urzędnicy, konsulowie, cenzorzy, pretorzy, kwestorzy oraz trybunowie. Łączna ilość senatorów, którzy swą misję pełnili dożywotnio, to 300 (później liczba ta miała się zwiększyć). Wybór kandydatów początkowo leżał w gestii konsulów, później cenzorów. Prawo zwołania obrad posiadali najwyżsi urzędnicy państwowi; taka możliwością nie dysponował sam senat. Wybrani, ze względu na swój autorytet, nazywani byli „ojcami”. Miejscem zebrań była kuria.

Choć senat miał być jedynie organem opiniodawczym, a ich zalecenia nie były wiążące, to jednak jego władza ustawicznie się wzmagała. Na pewnym etapie, prestiż tego grona był tak mocno respektowany, że lekceważenie poleceń było bardzo ryzykowne, a przez to niezbyt częste.

Senat, reprezentujący niejako rzymską arystokrację, górował nad pozostałymi, głównymi organami państwa, czyli magistratem oraz komicjami. Zakres kompetencji senatu był bardzo szeroki, ale na pierwszy plan wysuwały się zawsze sprawy związane z polityką zagraniczną oraz kwestie kultu religijnego. Grono to odpowiedzialne było więc za zawieranie traktatów pokojowych, przyjmowanie posłów obcych państw i pertraktowanie z nimi, ustalanie liczby żołnierzy powołanych pod broń, czy przydział funduszów ze skarbca na wydatki państwowe. Ponadto senat, w razie konieczności, ze swego grona delegował komisje, której zadaniem było zapoznanie się problemami w terenie. Decyzje zapadały poprzez głosowanie jawne, na podstawie zwyczajnej większości głosów.

Kumulowanie się na przestrzeni czasu prerogatyw senatu doprowadziło do tego, że uchwały nabrały mocy ustawy. Zapewniwszy sobie rolę nadrzędną, senat bardzo twardo bronił swej pozycji ograniczając wpływy innych organów. Nierzadko dochodziło również do nadużyć. Zdarzało się, iż ochrona interesów państwa była jedynie pretekstem do realizacji własnych.
Rzeczą naturalną było zawieranie sojuszy i tworzenie frakcji tj. optymaci (występujący w interesie możnych) oraz popularzy (reprezentujący głos warstw niższych).
Szczególnym uprawnieniem była możliwość ogłoszenia stanu wyjątkowego w Rzymie, zawieszającego działanie praw. W wiekach II i I p.n.e. zagrożeni senatorowie wielokrotnie sięgali po nadzwyczajne ustawy.

Podstawową funkcją senatu było utrzymanie konsekwentnej linii i zapewnienie ciągłości polityki centralnej.