Średniowiecze a współczesność

Ciężko porównywać epokę, która zakończyła się ponad 500 lat temu z obrazem współczesności. Poruszający się ruchem jednostajnie przyśpieszonym postęp, przez te wszystkie lata zupełnie zmienił obraz świata.

Średniowiecze z dzisiejszej perspektywy często jest postrzegane jako epoka totalnego zacofania, ciemnoty i zabobonu. Przemianie uległ styl życia, człowiek poznał dobrodziejstwa techniki, stracił specyficzną łączność ze światem, której doświadczał w wiekach średnich. Być może to właśnie dlatego odnosimy się do tej epoki z takim niezrozumieniem i brakiem wyrozumiałości.

Człowiek w średniowieczu był narażony na wiele niebezpieczeństw. Jeśli nie zagrażała mu wojna, mógł ucierpieć od zarazy albo umrzeć z głodu. Kruchość życia była kompensowana przez religię. Wizja życia pozagrobowego pozwalała lepiej znieść trudy codzienności. Stąd wytworzyły się określone postawy, które propagowano jako szczególnie miłe Bogu. „Legenda o św. Aleksym” przedstawia ascezę bohatera, który opuścił żonę i zamieszkał pod schodami, jako żebrak. To odcięcie się od świata zewnętrznego, miało przybliżyć go do Stwórcy.

Warto także spojrzeć na ideał rycerza – postać honorową, odważną, gotową do poświęceń i waleczną. Jego odbicie znajdziemy w „Pieśni o Rolandzie”, w której tytułowy bohater poświęca swoje życie, dla ratowania króla. Ta chwalebna postawa na długi czas zainspirowała kolejne pokolenia rycerzy, którzy marzyli o poniesieniu godnej śmierci na polu bitwy.

W czasach współczesnych człowiek nie obawia się tak bardzo śmierci, a wszystko przychodzi mu znacznie łatwiej niż w średniowieczu. Stąd nie ma zapotrzebowania na tak skrajne (ale i szlachetne) postawy. Nie oznacza to jednak, że nie są praktykowane. Już w oświeceniu Jan Jakub Rousseau pisał o przekleństwie, jakie niesie dla człowieka cywilizacja. Jego słowa okazały się poniekąd prorocze. Nawet dzisiaj są ludzie, którzy, by uciec zgiełku, hałasu i stresu, gwałtownie zmieniają swoje życie i stają się „ascetami na miarę XXIw.”

Warto wspomnieć, że nasza nauka i kultura wciąż korzystają z dorobku średniowiecza. Filozofie św. Tomasza z Akwinu oraz św. Augustyna dały podwaliny pod rozwój Kościoła i chrześcijaństwa. Literatura, architektura i sztuka wieków średnich nadal cieszą się popularnością. Współczesne kino także czerpie z dorobku tej epoki, wybierając na filmowych bohaterów szlachetnych rycerzy.

Moim zdaniem współczesność postrzega średniowiecze w sposób bardzo stereotypowy. Niewielu ludzi zdaje sobie sprawę z tego, jak wiele zawdzięczamy tamtej epoce. To głownie ona, nie przekreślając zdobyczy antyku oraz łącząc je później z Biblią, dała podwaliny naszej współczesnej kultury.