Kapitalizm monopolistyczny

Początki kapitalizmu wiązały się z liberalizmem ekonomicznym, który jednak szybko popadł w kryzys, a to poprzez nową formę, jaką przyjął kapitalizm - monopole, które usunęły z rynku tych, którzy nie mogli sprostać wymaganiom modernizacyjnym, popadając w bankructwo. Monopole oznaczały upadek mniejszych przedsiębiorców, przy jednoczesnym zaprzestaniu walki  między przedsiębiorstwami większymi; rywalizacja zmieniła się w ich połączenie, poprzez wspólnotę interesów.

Przeciwko monopolom wiele rządów przygotowało ustawy, ale były to działania zupełnie nieskuteczne. W interesie przedsiębiorców było opanowanie jak najszerszego pola rynku zbytu, samodzielne ustalanie, ile będzie produkowane i w jakiej cenie. Przykładem typowym monopolu jest kartel (Europa) oraz trust (Stany Zjednoczone). Kartele gromadziły producentów samodzielnych, którzy skupiali się wokół jednej, konkretnej branży. W trustach samodzielni producenci zawiązywali swego rodzaju spółkę, w której mieli pewną ilość akcji, a na jego czele stał zarząd.

Monopole chroniły przedsiębiorców przed konkurencją na rynkach wewnętrznych, jednocześnie powodując konkurencję na rynkach zewnętrznych, czego znakomitym przykładem jest  koncesja podczas budowy Kanału Sueskiego.