Monarchia stanowa a absolutna - porównanie

Monarchie stanowa i absolutna to ustroje, które różnią się między sobą zakresem władzy króla oraz udziałem we władzy zgromadzeń stanowych. W monarchii absolutnej, król dzierży pełnię władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej (acz wykonuje ją, z oczywistych powodów, poprzez wyspecjalizowane instytucje). W monarchii stanowej natomiast, znacznie większa jest rola osób reprezentujących poszczególne stany - szczególnie w kwestii podatków i zwoływaniu wojska. 

Monarchia absolutna charakteryzuje się tym, że pewna grupa osób (urzędnicy, arystokracja) ma monopol na władzę zogniskowaną w osobie króla. Co więcej, w absolutyzmie wyraźna jest duża centralizacja państwa, dynamiczny rozwój administracji, biurokracji, a także systemów podatkowych. 

Ze względu na skupienie władzy w rękach monarchy, w absolutyzmie dochodzi do odsunięcia od wpływu na władzę reprezentacji stanów (jeśli w procesie historycznym takie reprezentacje powołano). Przykładowo, powołane już w XIV wieku reprezentacje stanów francuskich, czyli tzw. Stany Generalne, nie były zwoływane przez ponad 150 lat (XVII-XVIII wiek), ze względu na ryzyko ograniczenia władzy absolutnych monarchów francuskich. 

Monarchia stanowa natomiast, to ustrój właściwy dla końcowych dziesięcioleci średniowiecza, kiedy to dochodziło do wzrostu znaczenia różnych stanów. Monarcha musiał wtedy szukać poparcia wśród stanów (jak wspomniano na wstępie, głównie w kwestiach finansowych i powoływania wojska), dlatego też powstały wówczas pierwsze zgromadzenia stanowe, np.: parlament w Anglii, Stany Generalne we Francji, Sejm walny w Polsce. Zgromadzenia stanowe reprezentowały stany właściwe dla danego kraju, np. we Francji było to szlachta, duchowieństwo i reszta społeczeństwa (chłopi, mieszczanie), w Polsce - rada królewska, szlachta, reprezentanci miast. Warto zaznaczyć, że niejednokrotnie zgromadzenia stanowe były ważnymi organami ustawodawczymi, a co więcej - dla monarchii stanowej charakterystyczny był stosunkowo duży poziom decentralizacji w postaci różnych form samorządów. 

Znaczenie zgromadzeń stanowych, a tym samym znaczenie monarchii stanowej jako ustroju, zaczęło się zmniejszać wraz ze wzrostem roli króla (nie doszło do tego we wszystkich krajach). Król, bojąc się ograniczenia własnej władzy, nie zwoływał zgromadzeń, co pozwalało mu swobodnie rządzić. 

Monarchia stanowa i absolutna dość wyraźnie się od siebie różnią, w centrum uwagi stawiając zakres władzy królewskiej i relacji króla z reprezentantami społeczeństwa.