Odpowiedzialność parlamentarna - definicja, opis, przykłady

Odpowiedzialność parlamentarna to odpowiedzialność poszczególnych członków rządu (odpowiedzialność indywidualna) lub solidarna odpowiedzialność całego rządu przed parlamentem. Ten typ odpowiedzialności jest charakterystyczny dla krajów o ustroju parlamentarno-gabinetowym (czyli z dużą rolą parlamentu i rządu). Odpowiedzialność parlamentarna jest formą kontroli władzy wykonawczej przez władzę ustawodawczą i wynika z konstytucyjnej zasady równoważenia i wzajemnej kontroli władzy.

Rząd w czasie swojej działalności jest nieustannie odpowiedzialny za nią przed parlamentem co objawia się w różnoraki sposób, np. poprzez zapytania czy interpelacje poselskie. Członkowie rządu muszą tłumaczyć swoje postępowanie przed posłami, ponieważ w ustroju parlamentarno-gabinetowym najważniejszym organem w państwie jest organ ustawodawczy - wybrany w demokratycznych wyborach. 

Bardzo ważną formą odpowiedzialności parlamentarnej rządu przed parlamentem jest wotum nieufności czyli uchwalenie w specjalnym głosowaniu uchwały o braku zaufania dla członka rządu lub całego rządu (wówczas premier zobligowany jest do złożenia urzędu). 

Procedura uchwalania wotum nieufności opisana jest w rozdziale 7. Regulaminu Sejmu. Wniosek o udzielenie wotum nieufności (art. 115.) składa się w sposób pisemny na ręce Marszałka Sejmu, który niezwłocznie zawiadamia o tym premiera i prezydenta. Głosowanie nad wnioskiem o wotum nieufności następuje na pierwszym posiedzeniu izby, które nastąpi po siedmiu dniach od momentu złożenia wniosku. 

Przed głosowaniem nad udzieleniem wotum nieufności następuje debata, w której głos zabiera premier (jeśli wniosek dotyczy całego rządu) lub premier i minister (jeśli wniosek dotyczy poszczególnego ministra. 

Wotum nieufności Sejm wyraża poprzez głosowanie większością połowy ustawowej liczby posłów (art. 115. ust. 7).W przypadku uchwalenia wotum nieufności (a następnie wyborze nowego Prezesa Rady Ministrów, jeśli wotum nieufności dotyczyło całego rządu) - informacja o tym jest niezwłocznie przekazywana prezydentowi.

Warto dodać, że obowiązuje zakaz wnoszenia ponownego wniosku o wotum nieufności do trzech miesięcy od wniesienia poprzedniego wniosku (którego jednak nie udało się uchwalić). Jest to możliwe wyłącznie, jeśli taką inicjatywę poprze grupa co najmniej 115 posłów.