Ławnik - definicja, opis, znaczenie

Ławnik jest osobą, która w sposób niezawodowy pełni funkcję sędziego społecznego. Ławnicy wchodzą w skład sądu zarówno w sprawach karnych, jak i cywilnych (ławnicy biorą udział wyłącznie w I instancji) - instytucja ta wynika z zapisu art. 182. Konstytucji RP, który stwierdza, że Udział obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości określa ustawa. Należy podkreślić, że ławnik, podobnie jak sędzia, jest niezależny i podlega jedynie Konstytucji i odpowiednim ustawom.

Ławnikiem może zostać osoba, która posiada pełnię praw cywilnych i obywatelskich, przy jednoczesnym posiadaniu obywatelstwa polskiego. Co więcej, osoba taka musi mieć ukończone co najmniej 30 lat (jednak mniej niż 70). Ławnik powinien być także w dobrej kondycji zdrowotnej, która pozwoli mu na wypełnianie obowiązków, powinien on także posiadać przynajmniej wykształcenie średnie. Cechą wyróżniającą osobą ławnika powinien być także nieskazitelny charakter. Interesujące jest, że ławnikami nie mogą zostać m.in. pracownicy sądu, żołnierze, radni gminy, duchowni, adwokaci czy policjanci.

Wyboru ławników dokonują rady gmin (do sądów rejonowych i okręgowych właściwych terytorialnie) podczas tajnego głosowania. Kandydaci mogą być zgłaszani przez m.in. sądy, stowarzyszenia (nie mogą być jednak zgłaszani przez partie polityczne) lub grupę co najmniej 25 mieszkańców danej gminy z pełnią praw i obywatelstwem Polski. Kadencja ławnika trwa 4 lata kalendarzowe występujące po roku, w którym dokonano jego wyboru. 

Za swoją działalność ławnicy otrzymują wynagrodzenie (jest to właściwie rekompensata za czas poświęcony rozprawom). Poszczególny ławnik może zostać wyznaczony do wzięcia udziału w rozprawach maksymalnie przez 12 dni w roku (pracodawca ławnika ma wówczas obowiązek zwolnienia go z pracy na czas pełnienia obowiązków) - ten czas może jednak zostać przedłużony na wniosek prezesa sądu i tylko z ważnych przyczyn. 

Należy zwrócić uwagę, że liczba ławników, którzy biorą udział w rozprawie uzależniona jest od charakteru danej rozprawy - np. dwóch ławników wspomaga sędziego w sprawach cywilnych z zakresu prawa pracy i niektórych spraw rodzinnych (np. sprawy o rozwód, separację), natomiast 3 ławników bierze udział w sprawach karnych, w których przestępca zagrożony jest karą dożywotniego pozbawienia wolności.