Konkordat - definicja, charakterystyka. Konkordat w Polsce

Konkordat jest umową (łac. concordatus - uzgodniony), jaką zawiera dane państwo z papieżem, jako zwierzchnikiem religii rzymskokatolickiej. Wkonkordacie normowane są stosunki między państwem a Kościołem, wzajemne kompetencje obu stron m.in. w kwestii małżeństw (tzw. małżeństwa konkordatowe, czyli małżeństwa kościele niosące za sobą skutki urzędowe), nauczania religii w szkołach, własności kościelnej itp.

Pierwszym zawartym w historii konkordatem jest konkordat wormacki (1122 r.) między cesarzem Henrykiem V a papieżem Kalikstem II, który rozwiązywał długotrwałe spory dotyczące m.in. sprawy mianowania duchownych. W wyniku konkordatu, cesarz (poza ziemiami niemieckimi) został pozbawiony możliwości wpływu na wybory biskupów i prałatów. Pierwszym konkordatem nowożytności był natomiast konkordat zawarty w 1801 r. między papieżem Piusem VII a Napoleonem Bonaparte. W wyniku tego konkordatu Napoleon uzyskał możliwość dużego wpływu na wybór duchownych, którzy następnie zmuszeni byli do składania Napoleonowi przysięgi wierności.

Rzeczpospolita Polska zawarła konkordat z Kościołem Rzymskokatolicki w 1993 r., jednak ze względu na niesprzyjające mu okoliczności polityczne, Sejm uchwalił jego ratyfikację dopiero 6 lat później. Konkordat wszedł w życie 25 kwietnia 1998 r.

W konkordacie Polska i Kościół uznają swoją wzajemną niezależność i autonomiczność (art. 1. Konkordatu). Co więcej, Polska uznaje osobowość prawną Kościoła katolickiego, umożliwia mu swobodne komunikowanie się ze Stolicą Apostolską oraz, co bardzo ważne: Przestrzegając prawa do wolności religijnej, Państwo zapewnia Kościołowi Katolickiemu, bez względu na obrządek, swobodne i publiczne pełnienie jego misji, łącznie z wykonywaniem jurysdykcji oraz zarządzaniem i administrowaniem jego sprawami na podstawie prawa kanonicznego (Art. 5). Konkordat stwierdza również istnienie pewnych świąt kościelnych, które stają się dniami wolnymi od pracy (jest ich w konkordacie siedem - rozszerzenie może nastąpićza porozumieniem stron).

Jak wspomniano na wstępie, konkordat reguluje także kwestie małżeństwa tzw. konkordatowego, umożliwia nauczanie religii w szkołach, zapewnia Kościołowi możliwość tworzenia placówek edukacyjnych, w tym także szkół wyższych, również możliwość tworzenia i korzystania z własnych środków masowego przekazu. Konkordat zapewnia także opiekę duchową żołnierzom, osobom osadzonym w więzieniach. 

Konkordat z 1993 r. wyraża dominującą pozycję Kościoła rzymskokatolickiego w Polsce, reguluje wzajemne stosunki państwa i Kościoła znacznie poszerzając możliwości strony kościelnej (szczególnie w stosunku do lat PRL-u).