Arciszewski, Raczyński, Anders - Rada Trzech - definicja, funkcje, znaczenie

Po II wojnie światowej władza w kraju została przejęta przez rząd socjalistyczny, wytworzył się więc specyficzny system dwuwładzy – władzy przebywającej na emigracji (której przedstawiciele udali się za granicę z chwilą wybuchu wojny) i władzy krajowej, między którymi nie było ciągłości. W ramach władzy emigracyjnej, reprezentującej wolną Polskę, a nie kraj satelicki Związku Radzieckiego, w roku 1954 utworzono tzw. Radę Trzech, czyli kolegialną egzekutywę.

Bezpośrednią przyczyną powstania organu kolegialnego była niezgoda prezydenta na emigracji, Augusta Zaleskiego, na ustąpienie ze stanowiska po upływie konstytucyjnej siedmioletniej kadencji. Spowodowało to, że część emigracyjnych polityków i oficerów polskich zdecydowała się wypowiedzieć prezydentowi posłuszeństwo – prezydent postąpił bowiem w sposób niekonstytucyjny. Grupa wpływowych Polaków na emigracji (m.in. gen. Tadeusz Bór Komorowski czy gen. Władysław Anders) zdecydowali się na utworzenie kolegialnego organu opozycyjnego wobec prezydenta.

Pierwszymi członkami Rady Trzech byli: Tomasz Arciszewski, Edward Raczyński i Władysław Anders. Rada Trzech funkcjonowania do śmierci Augusta Zaleskiego w 1972 r. – wtedy prezydentem został Stanisław Ostrowski (został on wskazany przez Augusta Zaleskiego, a Rada Trzech zaakceptowała tę decyzję).

Rada Jedności Narodowej, która pełniła funkcję polskiej władzy ustawodawczej na emigracji, przekazała prerogatywy prezydenckie Radzie Trzech w 1956 r. Prerogatywy prezydenckie były zapisane w artykule 13. Konstytucji tzw. kwietniowej z 1935 r.

Było to: „wskazywanie jednego z kandydatów na Prezydenta Rzeczypospolitej i zarządzanie głosowania powszechnego; wyznaczenie na czas wojny następcy Prezydenta Rzeczypospolitej; mianowanie i odwoływanie Prezesa Rady Ministrów, Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego i Prezesa Najwyższej Izby Kontroli; mianowanie i zwalnianie Naczelnego Wodza i Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych; powoływanie sędziów Trybunału Stanu; powoływanie senatorów piastujących mandat z wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej; mianowanie i zwalnianie Szefa i urzędników Kancelarii Cywilnej; rozwiązywanie Sejmu i Senatu przed upływem kadencji; oddawanie członków Rządu pod sąd Trybunału Stanu; stosowanie prawa łaski”.

Oczywiście, zdecydowana większość prerogatyw prezydenckich, przyznanych Radzie Trzech, w warunkach emigracji nie mogła być realizowana.