Konstytucjonalizm - konstytucjonalizm w Polsce - charakterystyka

Konstytucjonalizm jest formą ustroju, który polega na tym, że organizacja i funkcjonowanie państwa opiera się na zapisach ustawy zasadniczej, czyli konstytucji. Konstytucja zawiera zapisy dotyczące ustroju państwowego - kompetencje władzy (zarówno ustawodawczej i wykonawczej, jak i sądowniczej) i relacje między poszczególnymi podmiotami polityki, także prawa i obowiązki obywatela i jego miejsce w państwie. Warto dodać, że konstytucja, w polskim przypadku szczególnie część wstępna Konstytucji RP czyli preambuła, może zawierać wskazanie dominujących wartości i idei w państwie. Konstytucja jest aktem prawnym o szczególnej wadze, co przejawia się między innymi w sposobie jej uchwalania i zmiany. 

Konstytucjonalizm Polski przejawia się w normowaniu przez Konstytucję RP z 2 kwietnia 1997 r. najważniejszych kwestii funkcjonowania kraju - zarówno w aspekcie polityczno-instytucjonalnym, społecznym i ekonomicznym. Najważniejsze zasady zawarte w Konstytucji RP to: zasada republikańskiej formy rządów, demokratycznego państwa prawnego, zasada autonomii i wzajemnej niezależności oraz współdziałania państwa ze związkami wyznaniowymi, zasada wolności i praw człowieka i obywatela, zasada suwerenności narodu, reprezentacji politycznej, podziału i równowagi władzy, dwuizbowości parlamentu, pluralizmu politycznego, parlamentarnej formy rządów, odrębności i niezależności sądów, zasada społecznej gospodarki rynkowej i zasada decentralizacji władzy publicznej i samorządu terytorialnego.

Z konstytucjonalizmem w Polsce związany jest także hierarchiczny system prawa, co przede wszystkim oznacza, że ze względu na najwyższą rangę Konstytucji, żadna inna norma (niższej rangi) nie może być z nią sprzeczna. 

Konstytucja zawiera w swojej treści pewne formy gwarancji, które mają na celu zapewnienie przestrzegania konstytucji przez organy władzy oraz zgodność z konstytucją niższych aktów prawnych. Wyróżnia się dwa podstawowe rodzaje powyższych gwarancji: bezpośrednie - utworzone w celu bezpośredniej kontroli przestrzegania konstytucji (np. sądownictwo konstytucyjne), a także gwarancje pośrednie (funkcja gwarancyjna jest tylko jedną z funkcji wypełnianych przez dany organ). Przykładem gwarancji pośrednich przestrzegania konstytucji jest podział władzy umożliwiający wzajemną kontrolę, także zasada jawności działania instytucji państwowych.