Deklaracja - deklaracja transatlantycka - geneza, postanowienia

Historia stosunków Unii Europejskiej ze Stanami Zjednoczonymi rozpoczęła się w latach 50-tych XX wieku, kiedy jeszcze wówczas przy Europejskiej Wspólnocie Węgla i Stali (EWWiS) utworzono funkcję obserwatora Stanów Zjednoczonych, kilka lat później zmienioną na Misję USA przy Wspólnocie Europejskiej. 

W 1954 roku została ponadto utworzona placówka EWWiS przy Waszyngtonie, od 1971 mająca uprawnienia placówki dyplomatycznej. Od tego momentu przedstawiciele obu stron regularnie konsultowali sprawy wymagające rozwiązania. Przełomowy w stosunkach Wspólnoty ze Stanami okazał się rok 1990, kiedy to podczas pierwszego spotkania na szczycie ustalono treść tzw. Deklaracji transatlantyckiej.

Dokument ten ustalał cele i zasady dalszej współpracy między stronami, wyznaczał także sposoby realizacji poszczególnych spraw. Stwierdzono, iż dla utrzymania i rozwoju współpracy niezbędne jest, by obie strony dbały o rozkwit demokracji poprzez podejmowanie działań na rzecz zabezpieczenia przestrzegania wolności i praw człowieka, zasad wolnego rynku, pokoju i bezpieczeństwa na świecie, zrównoważonego rozwoju, a także będą dążyły do zmniejszania zjawiska bezrobocia i udzielały pomocy krajom dopiero wchodzącym w zasadniczą fazę rozwoju, tj. głównie państwom Europy Środkowo-Wschodniej. W deklaracji ustalono, iż podstawowe kwestie będą dyskutowane i rozstrzygane podczas konkretnych spotkań odbywających się regularnie, w większości przypadków co pół roku. Systematycznie mieli się konsultować: prezydencja UE i Komisja z prezydentem Stanów Zjednoczonych, Minister Spraw Zagranicznych UE i Sekretarz Stanu USA (w tym wypadku możliwe były dodatkowo spotkania ad hoc, jeśli wymagałaby tego sytuacja), przedstawiciele rządów obu stron. Ponadto zawarto zapis, iż w przypadku polityki zagranicznej i bezpieczeństwa konsultacje stron mogą odbywać się również za pomocą not prezydencji UE do przedstawicieli USA. Jednocześnie ustalono, iż dialog miałby odbywać się na trzech płaszczyznach: ekonomicznej, edukacyjnej, nauki i kulturalnej oraz trzeciej dotyczącej wyzwań międzynarodowych takich jak np. walka z handlem ludźmi i narkotykami, terroryzm, przestępczością zorganizowaną itp.

Deklaracja transatlantycka była pierwszym ważniejszym dokumentem, który stał się fundamentem pod budowę stosunków transatlantyckich. Kolejne lata zaowocowały następnymi umowami o współpracy między Unią Europejską i Stanami Zjednoczonymi, m.in. Nowym Programem Transatlantyckim z 1995 roku czy przyjętym w 1998 roku aktem zatytułowanym Partnerstwo Transatlantyckie we współpracy politycznej.